We kopen vier keer te veel spullen: 'We worden er niet eens gelukkiger van'

Een kwart van onze ecologische voetafdruk komt voort uit spullen, legt hij uit. "De grondstoffen moeten worden gewonnen, producten geproduceerd en vervoerd. Daarna belanden ze vaak ongebruikt in de kast en uiteindelijk als afval. Dat hele proces veroorzaakt ongelooflijk grote problemen."

Geluk van spullen is een illusie

Waarom kopen we toch steeds meer, terwijl we dat eigenlijk wel weten? "Het kopen ervan vinden we echt leuk", zegt Renes. "Op dat moment voelt het prettig. Maar als je doorvraagt, voelen veel mensen zich ook ergens schuldig. Soms wordt iets besteld, uitgepakt, in de kast gezet en nooit meer gebruikt. In de kern worden we er niet gelukkig mee."

Volgens de gedragswetenschapper levert juist minder kopen meer rust en welzijn op. "Op het moment dat we niet meer de hele tijd hoeven kopen en kijken, maakt dat ons rustiger - uiteindelijk zelfs gelukkiger."

Het verlangen uitdoven

Renes trekt een opvallende vergelijking met het populaire afslankmiddel Ozempic. "Wat zo’n medicijn doet, is niet de trek wegnemen, maar het verlangen uitdoven. Dat is precies wat je zou willen met spullen: dat we dat voortdurende verlangen om te kopen uit gaan doven."

Dat betekent niet dat iedereen als een 'verdoofde zombie' moet rondlopen, benadrukt hij. "Het gaat erom dat de verleidingsindustrie minder krachtig op ons inwerkt. Dat is al heel lang de vraag binnen gedragswetenschap: hoe kunnen we de context zo veranderen dat we niet de hele tijd worden aangezet tot het kopen van spullen?"

De rol van overheid en industrie

De verantwoordelijkheid ligt volgens Renes niet alleen bij de consument. "Op wilskracht gaan we het gewoon niet redden. Net zoals bij roken moet de overheid ingrijpen. De reclame-industrie suggereert de hele dag dat je gelukkiger wordt van spullen. Dan is het logisch dat mensen blijven kopen."

Hij ziet al bewegingen ontstaan. "We hebben in Nederland veel discussie over fossiel reclamevrij maken. De landelijke overheid vindt dat nog lastig, maar steden beginnen al. Het moet ergens beginnen, dus laat het maar gewoon in Nederland beginnen dan."

Minder kopen, meer aandacht

Toch hoeft het volgens Renes geen verhaal van 'je mag niks meer' te zijn. Als je een mooie vaas koopt die twintig jaar in je huis staat en je geniet ervan, is daar helemaal niks mis mee. "Waar het om gaat is: koop de spullen die je echt nodig hebt en waar je serieus blij van wordt. Laat je niet verleiden tot aankopen waar je later spijt van hebt."

Ook de manier waarop we met spullen omgaan is belangrijk. Renes wijst op de opruimgoeroe Marie Kondo. "Wat zij voor elkaar kreeg, is dat opruimen ineens leuk werd. Alsof ieder product een persoonlijkheid had. Dat is precies waar het over gaat: we kopen nu zo aandachtloos. Terwijl juist aandacht en bewustzijn maken dat we blijer worden - en misschien wel minder kopen."