Smartphonevrij opgroeien goed voor jongvolwassenen: 'Kan depressieve klachten verminderen'

'Onze verslaving is vaak onbewust'

Launspach zit aan tafel met zijn telefoon op vliegtuigstand. Notificaties krijgt hij al tijden niet meer, zegt hij, maar dat betekent niet dat zijn schermtijd automatisch laag is. "Ik ben ervan overtuigd dat die hoger is dan ik zou willen." Precies daarin schuilt volgens hem de kern van het probleem: we gebruiken onze telefoon vooral zonder erbij na te denken. "De momenten dat je even niets te doen hebt en gedachteloos gaat scrollen - dát zijn de lastige momenten. Dat even wordt heel snel heel veel."

Van sociale media naar tv-kijken

De psycholoog ziet hoe sociale media in tien jaar tijd iets totaal anders zijn geworden. "Vroeger waren het plekken waar je je verbond  met mensen die je al kende. Nu kijken we vooral shortform-video’s. Het is eigenlijk televisiekijken, maar dan veel verslavender."

Daardoor is de smartphone uitgegroeid tot het apparaat dat we het meest aanraken op een dag. "We aaien onze telefoon de hele dag, terwijl we zelf aanraking tekortkomen," zegt hij. "We hebben minder oogcontact, minder echte interactie, en dat komt allemaal door die apparaten."

Waarom minder scherm meteen helpt

Dat psychische klachten afnemen als jongeren een week offline gaan, verbaast hem niet. Volgens Launspach drukken die vele uren scrollen andere activiteiten uit het dagelijks leven: bewegen, buiten zijn, slapen, met vrienden afspreken. "We hebben maar één keer onze tijd te besteden. En veel van de dingen waar je écht blij van wordt, verdwijnen als je steeds naar een scherm grijpt."

Daarnaast worden jongeren voortdurend geconfronteerd met perfecte levens die online worden voorgeschoteld. "Zelfs als je een heel leuk leven hebt, voelt het ineens heel gewoontjes. Instagram bijvoorbeeld is één grote vergelijkingsmachine."

En dan is er nog de slaap. Platforms als TikTok beïnvloeden het slaapritme sterk, zegt hij, zeker bij opgroeiende tieners. "Slaap is ongelofelijk belangrijk voor mentale gezondheid. Voor het opgroeiende brein is het moeilijker om je telefoon ‘s nachts weg te leggen. Als je dan weet dat slaap belangrijk is voor je mentale gezondheid; dan is het een logische verklaring dat je dat gaat merken daarin."

Hij benadrukt dat techbedrijven hier al lang van op de hoogte zijn. "Meta onderzocht dit zelf in 2020 en schrok van de resultaten: een digitale detox bleek enorm goed te zijn voor mensen. Dat onderzoek is daarna snel in een la verdwenen."

Hoe begin je aan zo’n detox?

Volgens Launspach begint het met bewustwording. Veel mensen hebben geen idee hoe vaak ze hun telefoon per dag oppakken. "Het gaat richting de honderd, honderdvijftig keer. Dat doe je niet bewust."

In huis kunnen simpele afspraken helpen: telefoons niet aan tafel, niet in de slaapkamer, en het apparaat wegleggen zodra je thuiskomt. "Sommige mensen hangen hun telefoon steeds aan een lange oplaadkabel op een vaste plek in huis, zodat ze er minder snel naar grijpen. Anderen gebruiken - ironisch genoeg - apps om hun schermtijd te begrenzen."

Voor jongeren geldt volgens hem dat begeleid gebruik belangrijker is dan verbieden. "Er is geen veilige leeftijd voor apps als TikTok. Je kunt de buitenwereld niet tegenhouden, maar je kunt wel zorgen dat je kind leert reflecteren op wat het online ziet." En dat begint bij het voorbeeld van ouders zelf. "Hoe jij met je telefoon omgaat, zegt veel over wat jij belangrijk vindt."