Nadruk op collectieve geschiedenis bij Herdenking Slavernijverleden

Franc Weerwind was in 2015 voorzitter van het NiNsee en was in 2022 minister voor Rechtsbescherming, hij heeft in het verleden in die rollen twee toespraken vol van hoop gehouden op de Nationale Herdenking Slavernijverleden. Voor Weerwind is 1 juli, Keti Koti, een belangrijke dag. Zijn voorouders waren tot slaaf gemaakt, hij wilde deze confronterende familiegeschiedenis uitzoeken om te achterhalen wie ze waren en waar ze hebben gewerkt. Na de afschaffing van slavernij in 1863 hebben zijn voorouders, net als veel anderen, nog tien jaar gedwongen op de plantages gewerkt. Van die zoektocht heeft hij veel geleerd en hij "doorleefde de pijn" van de slavernij.

De herdenking startte met een winti-ritueel, Weerwind licht toe dat het ritueel samenhangt met het geloof van de voorouders, die herdacht worden. "Winti kan je zien als een religie, voortgekomen uit Afrikaanse tot slaaf gemaakten die naar Suriname en de Amerika's moesten en namen het geloof mee. In winti respecteer je de schepper van de aarde, maar ook je voorouders. En die neem je mee en dat toon je hiermee aan." Marian Markelo verzorgde het plengoffer als winti-priesteres.

Eerder werd bekend dat Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) wederom niet aanwezig zou zijn bij de herdenking. Ondervoorzitter Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA) was er in zijn plaats, dat vindt Weerwind mooi: "Ik ben blij dat het instituut vertegenwoordigd is. Dat vind ik de kracht. Heel mooi dat Van der Lee er wel is, want doordat de regering en de minister-president spreekt, wordt aangegeven dat ze het verleden erkennen. En dat ze het verleden ook niet los zien van het nu en de toekomst."

Wendelinde Flores sprak na Markelo. Zij is vicevoorzitter van het NiNsee en benadrukte dat er een nationaal herstelprogramma nodig is om de maatschappelijke achterstanden die slavernij hebben veroorzaakt in te halen.

Voormalig minister-president van Sint-Maarten Silveria Jacobs zei ook dat er geld nodig is om een eind te maken aan de structurele achterstelling waar nabestaanden van tot slaaf gemaakten mee te maken hebben. Met een felle toon zei ze dat ze dankbaar was voor de excuses die Nederland op 19 december 2022 heeft gemaakt, maar "er wordt niet gepraat over hoe we gecompenseerd worden voor de schade die we tot vandaag ervaren."

Demissionair minister-president Dick Schoof hield een toespraak namens het Kabinet der Nederlanden tijdens de Herdenking Slavernijverleden. Hij was eerder dit jaar naar zes eilanden gereisd die samen het Caribisch deel vormen van het Nederlands Koninkrijk. Hij bezocht daar verschillende plekken die met het slavernijverleden te maken hebben.

Tijdens Schoofs toespraak waren borden te zien met 'Stop the Genocide, Herstel nu #1julivrij'. Verslaggever Danny Simons was aanwezig in het Oosterpark waar de herdenking plaatsvond en licht toe: "Waarschijnlijk verwijzend naar de situatie in Gaza en de strijd om van 1 juli een nationale vrije dag te maken."

Weerwind vond Schoof veerkrachtig in zijn speech en vond het fijn dat de minister-president benoemt dat dit verleden iets collectiefs is. "Het is een herdenking waar ik continu het woord 'samen' hoor. Dat we in een fase zijn van erkennen en ons bewustzijn dat dit een deel is van de geschiedenis, maar dat we nu ook door moeten in de vorm van acties en veranderingen." Over de protestborden zei hij: "De wereld moet zijn mond ook daar nadrukkelijk over opentrekken, ik begrijp dat ze ieder podium pakken om zo'n wereldconflict te noemen. Alleen ik denk dat er ook andere manieren zijn om de vreselijke situatie in Gaza aan te kaarten. Ik veroordeel het niet, maar ik vraag me af of het niet op een andere manier had gekund." Over de boodschap van het vrij zijn op 1 juli zegt hij het volgende: "Wat ik sterk vind aan alle sprekers is dat zij zeggen dat het niet eenmalig moet zijn. Het moet niet alleen een moment zijn, maar in de hoofden gaan zitten van iedereen. Dus dan ook het gedeelde verleden benoemen op de kalender."

Hoofdkapitein Sylvester Aboikoni sprak ook en wil net als Weerwind dat de herdenking voortleeft. Aboikoni is aangesteld om de Marroncultuur te behouden. De herdenking noemt hij een levend monument: "Wij herdenken de pijn, maar vieren ook de kracht. Laat deze dag niet slechts een ritueel zijn, maar een levend monument dat ons telkens herinnert aan de prijs van vrijheid en onze gezamenlijke plicht om onrecht, racisme en uitsluiting te blijven bestrijden."

Voorzitter van het Herdenkingscomité Slavernijverleden, Astrid Elberg, stond stil bij alles wat nog scheef is in de bestaande systemen in haar toespraak. "Daarmee is herdenken een opdracht én een uitnodiging om naar elkaar te luisteren en om onze uiterste best te doen om elkaar te begrijpen. Want wat ook in ons doorwerkt is het verzet tegen onrecht en de drive om onze maatschappelijke posities te versterken."

Burgemeester Femke Halsema sprak ook, zij wees in haar speech erop dat het "witte superioriteitsgevoel" niet weg is en weer de kop opsteekt.

Weerwind blijft hoopvol. Hij ziet dat de volgende generatie geen vormen van uitsluiting en racisme accepteert. "Ik kan alleen maar hopen dat volwassenen dat ook leren. Het gaat erom dat we elkaars talenten zien, dat we met elkaar in gesprek zijn en blijven en dat we daarin investeren. En dat wanneer we ongelijkheid en ongelijkwaardigheid zien, we elkaar daarop kunnen aanspreken. Alleen zo kunnen we verder komen."