Feit of fictie: ‘Tsjetsjeense homoseksuelen opgesloten in concentratiekampen'

Wat checken we?

Richard Groenendijk deed vorig jaar samen met Art Rooijakkers verslag van de Gaypride in Amsterdam. Resultaat: een kussende Richard en Art. In het programma Ranking the Stars (BNN/VARA) doet Groenendijk een opmerkelijke uitspraak: “In Tsjetsjenië worden homoseksuelen opgesloten in concentratiekampen."

In de uitzending ontstaat veel ophef over het woord concentratiekamp. Het doet ons allemaal denken aan de gruwelen uit de Tweede Wereldoorlog. Amnesty International herkent de schokkende verhalen. De belangrijkste vraag: worden homoseksuelen in Tsjetsjenië daadwerkelijk opgesloten in concentratiekampen? EenVandaag zoekt het uit.

Homoseksueel zijn in Tsjetsjenië

Homoseksueel zijn is levensgevaarlijk in het overwegend streng Islamitische land. NOS correspondent David Jan Godfroid tekende onlangs nog twee schrijnende verhalen op van gevluchte homoseksuelen. ''Tsjetsjenië is een traditionele maatschappij waarin homoseksualiteit niet geaccepteerd wordt'', vertelt Godfroid. ''Ook de leider van het land, Ramzan Kadyrow, moet daar niks van hebben. Hij wil de islam in het land in de hand houden en dan hebben we het over de extreme variant van de islam. Als Kadyrow zou zeggen: ik accepteer homoseksualiteit, dan zit hij daar niet zo lang meer."

Emile Affolter van Amnesty International herkent de schokkende verhalen. "Als je in Tsjetsjenië leeft als homo dan ben je nergens veilig. Je loopt groot risico dat je door de autoriteiten wordt opgepakt en in de cel belandt. Daarnaast loop je nog een ander groot risico vanuit je familie: eerwraak. Dus de dreiging is tweeledig."

Volgens Godfroid krijgt de huidige leider Kadyrow de 'vrije hand' van Moskou. "Normaliter staan republieken in Rusland onder controle van Moskou, maar dat is bij Tsjetsjenië niet het geval. In de jaren 1990 en begin 2000 woedde er een heftige oorlog in het land. Poetin heeft daar destijds, met steun van de vader van Ramzan Kadyrow, een eind aan gemaakt. De vader van Ramzan kwam tijdens een bomaanslag om het leven en nu houdt zijn zoon Tsjetsjenië onder controle voor Poetin. Moskou heeft Kadyrow nodig om Tsjetsjenië onder controle te houden. De positie van homoseksuelen zal de komende jaren dus niet verbeteren", aldus Godfroid.

Concentratiekampen

De Van Dale omschrijft een concentratiekamp als: „kamp waarin politiek gevaarlijke personen worden opgesloten”; andere bronnen, Wikipedia en historische sites spreken van een „afgesloten kamp waar politiek gevaarlijk geachte, gestrafte of in de maatschappij ongewenste personen zonder vorm van rechtvaardig proces, gevangen gehouden worden”.

Dat homo's in Tsjetsjenië hun leven niet zeker zijn is dus duidelijk, maar worden ze ook daadwerkelijk in concentratiekampen gestopt? David Jan Godfroid: "Van concentratiekampen heb ik niks gezien, maar van opsluiting wel degelijk. Eigenlijk alleen maar mannen worden opgesloten in plaatselijke politiebureaus, maar het is niet zo dat het een soort 'mini-Auschwitz' is. Dit soort verhalen wordt steeds groter. Begin dit jaar werden er honderd homoseksuelen opgesloten in een politiebureau en maanden later valt de term concentratiekamp."

Amnesty International spreekt van detentiekampen en niet van concentratiekampen. "De term concentratiekamp legt wel erg de nadruk op de Tweede Wereld oorlog. Daarom gebruiken wij deze term ook niet. Wat we wel weten is dat er plekken zijn, waaronder een oude militaire basis, waar mensen zijn gedetineerd. We hebben voldoende bewijs dat daar mensen worden gemarteld en de omstandigheden zijn er gruwelijk." De vraag is of het verstandig is om de term concentratiekamp te gebruiken. Nee, zegt Amnesty. "Het is aan iedereen om zelf om te besluiten om de term te gebruiken. Bovendien leidt de discussie af van de ernst van de feiten: namelijk dat we het er over eens zijn dat de omstandigheden van homoseksuelen in Tsjetsjenië beroerd zijn."

Conclusie

Een ding is duidelijk: de situatie van homoseksuelen in Tsjetsjenië is dramatisch en er lijkt de komende jaren ook geen verbetering te komen. Hoewel je misschien het woord concentratiekamp associeert met de gruwelen uit de Tweede Wereldoorlog, gaat deze term niet helemaal op voor de Tsjetsjeense situatie. Correspondent David Jan Godfroid zegt dat homoseksuelen worden opgesloten in politiebureaus, maar niet in speciale kampen worden gezet. Amnesty International zegt bewijs in handen te hebben dat homoseksuelen wel degelijk vast gehouden worden op een militaire basis en in politiecellen, maar wil niet de term concentratiekamp gebruiken. Beiden erkennen dus wel dat homo's in Tsjetsjenië worden opgepakt en bij elkaar opgesloten. Daarom beoordelen we de stelling als grotendeels feit.