Waarom is Michael P. niet tot TBS veroordeeld?

Hoe kan het dat Michael P., verdacht van betrokkenheid bij de verdwijning van Anne Faber, in een relatief open instelling zat? Dat vraagt Hjalmar van Marle zich af, voormalig directeur van het Pieter Baan Centrum en emeritus hoogleraar forensische psychiatrie. 

P., die tot zijn aanhouding op de gesloten afdeling van een GGS-instelling verbleef, werd in 2010 aangehouden voor het verkrachten van twee tieners. Hij bedreigde de meisjes met een vuurwapen, dwong ze tot seksuele handelingen met elkaar en verkrachtte hen. In 2012 werd hij voor dat misdrijf veroordeeld tot 11 jaar cel. Daarbovenop kwam een celstraf van 12 maanden voor een gewapende overval.

Ondanks de ernst van zijn misdrijf, kreeg P. geen tbs opgelegd, hij weigerde mee te werken aan psychologisch onderzoek. "Ook al kan een rechter in uitzonderlijke gevallen besluiten om iemand tbs op te leggen, de rechter gaat niet graag op de stoel van de dokter zitten", legt Van Marle uit in NOS Met het Oog op Morgen. "Hij laat zich het liefst adviseren door een psychiater en psycholoog."

Rechter Anja van Holten heeft tijdens haar loopbaan meerdere keren te maken gehad met verdachten die niet wilden meewerken aan psychologisch onderzoek. Het zijn voor haar de meest lastige kwesties. "Er moet voor ons wel íets van een aanknopingspunt zijn die duidt op een stoornis. Iets wat ook onderbouwt dat iemand een gevaar is voor de samenleving", stelt ze. "Als rechter moet je een oordeel altijd goed kunnen motiveren."

In het Pieter Baan Centrum is momenteel een pilot gaande. Doel is om delinquenten die onderzoek weigeren alsnog te laten meewerken. Van Holten juicht de proef toe. “In zaken waarin verdachten ernstige misdrijven plegen is het heel belangrijk dat wij zo veel mogelijk over die verdachten weten. Zo kunnen we zo adequaat mogelijk een zaak afhandelen. Dat is belangrijk voor de samenleving, slachtoffers en nabestaanden maar uiteindelijk ook voor de dader zelf."

Tbs betekent terbeschikkingstelling en is een behandelmaatregel die de rechter oplegt aan mensen die zware delicten hebben gepleegd en lijden aan een psychiatrische ziekte of stoornis. Veel ontoerekeningsvatbaar verklaarde misdadigers willen liever niet naar een tbs-kliniek, omdat het onzeker is hoe lang de behandeling zal duren. Het verblijf in de klinieken kan oplopen tot 9 jaar.

Verdachten mogen een onderzoek weigeren omdat mensen in Nederland wettelijk niet verplicht zijn om mee te werken aan hun eigen veroordeling. De afgelopen jaren nam hun aantal sterk toe. Uit onvrede over het groeiende aantal zwijgende verdachten leggen rechters tegenwoordig vaker tbs op.