'In mijn verhalen gaat het vaak over de duivel in de mens'
- Nieuws
- 'In mijn verhalen gaat het vaak over de duivel in de mens'
In de vijftig jaar dat Helmert Woudenberg als acteur werkt, heeft de oorlog misschien wel de hoofdrol gespeeld. Na zijn begintijd bij het Werktheater begon hij aan zijn oeuvre van monologen, waardoor hij uitgroeide tot een uniek meesterverteller. In Kunststof vertelt hij over de podcast De Jodenverraadsters.
De Jodenverraadsters
Van het toneelstuk verschenen twee versies en nu heeft Woudenberg het bewerkt voor een vijfdelige podcastserie die vanaf deze week te beluisteren is: "Ik had net als iedereen wel van Hannie Schaft en Anne Frank gehoord. Maar pas in 1990 van Ans van Dijk, bij het lezen van het boek Als slachtoffers daders worden, van Koos Groen."
"Ook schokkend was om te vernemen hoe het Nederlandse politieapparaat onder de Duitse bezetting uitgroeide tot een welhaast criminele organisatie. Deze thematiek maakte grote indruk op mij en op basis daarvan schreef ik het toneelstuk De Jodenverraadsters."
Oorlogsthema's
Woudenberg maakt in zijn lange carrière een groot aantal monologen waarbij oorlogsthema's altijd terugkomen. Over de jonge Adolf Hitler en over zijn eigen grootvader maakte hij het stuk De Landverrader. Dat zowel Woudenbergs grootvader als vader fout waren in de oorlog is nooit een geheim geweest.
"Mijn redding is geweest dat ik buiten het gezin ben grootgebracht", vertelt hij over deze geschiedenis. "Als ik met hen was opgegroeid was ik een heel ander mens geweest. Ik ben geboren aan het eind van de oorlog in Duitsland, groeide op bij een boerengezin in de Haarlemmermeer."
Ik ben niet geboren, ik ben opgericht
Woudenberg: "Als kind stelde ik vast, 'als jullie dood zijn gegaan heb ik ook niks aan jullie'. Ik zei altijd: 'Ik ben niet geboren, ik ben opgericht.' Op mijn vijftigste ging ik me pas verdiepen in mijn ouders. Sindsdien ben ik gaan mediteren en voel ik hun aanwezigheid heel regelmatig. Maar toen ik jong was, wilde ik er niets van weten. Ischa Meijer, met wie ik in de klas zat, is de enige geweest met wie ik erover sprak. Zelfs mijn opa wilde me van alles uitleggen. Ik wilde er niets van horen."
Opa in het zeemanshuis
"Oma Woudenberg kwam me toch geregeld opzoeken. Ze nam me dan mee om op bezoek te gaan bij opa. Het verhaal was dat opa voer op zee en als hij thuiskwam logeerde in een groot zeemanshuis. Bij het afscheid stond hij dan in die lange gang naar ons te wuiven. Ik vroeg me af: waar is dat grote schip dan in godsnaam... Aan de Amstelveenseweg in Amsterdam?"
"Mijn vader is aan het oostfront gesneuveld, een maand voor ik geboren werd. Na dolle dinsdag was mijn moeder naar Duitsland gebracht waar ik ben geboren. Ze kreeg na de geboorte een infectie en is een aantal maanden erna overleden. Ze was 21 jaar, mijn vader 25. Ze waren zelf nog kinderen."
"Mijn grootvader, de NSB'er, zei: 'Ik heb me vergaapt aan de façade van het sociaal nationalisme zonder te zien wat er achter zat.' Hij heeft in zijn gevangenschap geschreven dat hij het verkeerd heeft gezien. Hij kreeg aanvankelijk de doodstraf, maar dat is na hoger beroep omgezet tot levenslang. Door gratie is hij in 1956 vrij gekomen."
De duivel in de mens
"Wat me zo fascineerde aan het verhaal van Ans van Dijk zijn de dilemma's tussen goed en kwaad. In mijn verhalen gaat het vaak over de duivel in de mens. Over het eigen inzicht en de keuzes die de mens maakt. Door de verhalen van de slechteriken begrijp je de mechanismen van manipulatie en chantage in de oorlog. Ans van Dijk begreep heel goed dat ze fout was, maar had geen zelfbespiegeling. Ze liet dat gevoel niet doordringen. Onder andere daardoor werden haar daden haar zwaar aangerekend."
Beluister hier de eerste aflevering van de vijfdelige serie:
Gerelateerd
