Nieuwe studie geeft niersteenpatiënten iets meer hoop

In citrusfruit zoals sinaasappels, citroenen en grapefruit zit een stofje genaamd citraat. Van dat stofje is al langer bekend dat het de vorming van nierstenen gedeeltelijk tegengaat, maar het is geen wondermiddel waarmee je alle patiënten kunt helpen. Een nieuwe Amerikaanse studie in Nature laat nu niet alleen zien hoe dit citraat mogelijk werkt, maar ook hoe hydroxycitraat, een broertje uit de citraat-familie, iets beter tegen nierstenen lijkt te werken dan de gewone variant.

Uroloog Paul Verhagen van het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam is enthousiast over het werk dat de Amerikaanse onderzoekers leverden. "Het is een nieuw inzicht dat de onderzoekers met de meest geavanceerde technieken nauwkeurig in het lab hebben vastgesteld. Net zoals citraat werkt hydroxycitraat enkel bij nierstenen die door een te grote hoeveelheid aan calciumoxalaat in de urine gevormd zijn. Dat is in drie vierde van de gevallen de meest voorkomende oorzaak voor mensen die nierstenen krijgen. Soms worden er echter stenen gevormd door bijvoorbeeld urinezuur en calciumfosfaat. Die kun je er niet mee behandelen."

Andere nuances: Hydroxycitraat werkt, afhankelijk van de ingenomen hoeveelheid, een klein beetje beter dan gewoon citraat. Zware vormen van niersteenaandoeningen door calciumoxalaat kan je er dus niet volledig mee verhelpen. En zoals altijd zal het noodzakelijk zijn om eerst te onderzoeken of hydroxycitraat ook in werkelijkheid een goed behandelingsmiddel is en welke lichamelijke bijwerkingen er eventueel optreden.

Grote lacune in de Nederlandse geneeskunde

Voor Nederlandse niersteenpatiënten is er tegelijkertijd iets merkwaardigs aan de hand. Capsules met kaliumcitraat bestaan al jaren en gaan de vorming van nierstenen door calciumoxalaat eveneens grotendeels tegen. Maar die vind je niet bij de Nederlandse apotheek.

Verhagen: "In Duitsland is het middel wel verkrijgbaar omdat de fabrikant er de markt groot genoeg vindt in vergelijking met de kosten voor registratie. Maar in Nederland en België staat het niet geregistreerd. En Nederlandse artsen worden juist geacht enkel geneesmiddelen voor te schrijven die geregistreerd staan. Voorschrijven buiten de registratie kan ook wel, maar dit vormt voor veel artsen een drempel."

Patiënt moet zelf betalen

Wat kun je hieraan doen? In theorie kun je de capsules altijd online uit het buitenland bestellen, maar zoals bekend is dat niet altijd de meest veilige en goedkope manier. De dokter kan ook aan de apotheker vragen om zelf capsules met het kaliumcitraat te maken, maar je moet de capsules dag in dag uit innemen en je moet het lang volhouden om het effect tot stand te laten komen. Voor die vele capsules zal de apotheker je daarom vele euro’s aanrekenen.

Beide alternatieven zijn dus duur. "En daar komt nog eens bij", vertelt Verhagen, "dat de verzekeraar alleen officieel geregistreerde geneesmiddelen terugbetaalt. De patiënt zal het dus allemaal zelf moeten betalen. Hier moet echt iets aan gedaan worden."

Dit ingekorte artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu.

Klik hier om de volledige versie te bekijken.