Politicoloog: 'VVD, PvdA en CDA zijn allemaal bijna een soort D66 geworden'

"Uiteindelijk draait democratische politiek ook om conflict, om het bieden van alternatieven op basis van de inhoud", vertelt Van der Meer. "Maar de middenpartijen (VVD, PvdA en CDA, red.) zijn dat een beetje verloren. In de jaren '70 zijn ze zich gaan verbreden, de periode van de ontzuiling. Denk aan de ideologische veren van de PvdA, of de nuchtere jaren van Lubbers. Ze werden pragmatisch. Een soort D66, zou je kunnen zeggen."

Het gevolg hiervan is dat kiezers zich afkeren van het midden. De monsterscore die de PVV twee jaar geleden bij de verkiezingen haalde, is hier een gevolg van, denkt Van der Meer. "Je maakt het kiezers makkelijk om over te stappen naar een andere partij. Dit gebeurde vaak na periodes van brede middencoalities waarin tegenhangers uit het midden gingen samenwerken – PvdA en VVD, D66 en ChristenUnie – als je dan als kiezer een alternatief zoekt, moet je naar de flanken. Ze maken zichzelf één pot nat."

De samenwerking tussen de PvdA en de VVD in de jaren 90 leverde uiteindelijk een grote verkiezingsoverwinning op van Pim Fortuyn en zijn LPF. De laatste coalitie van Rutte – waarin de VVD regeerde met CDA, D66 en de ChristenUnie – mondde uiteindelijk uit in de grote overwinning van Wilders. In de Rutte-jaren was er sowieso weinig ideologie, vindt Van der Meer: "Er werd heel vaak gezegd: het mag niet van de rechter of het mag niet van Europa."

'Goed dat PVV meeregeert'

Flankpartijen zoals de PVV en de LPF trekken ook veel stemmen van mensen die weinig vertrouwen in de politiek hebben. Van der Meer ziet dat hen laten meeregeren veel nut kan hebben voor het vertrouwen. "Stemmers van PVV, BBB en een deel van NSC zagen nu wel dat hun stem verschil maakt", zegt hij.

Hij heeft dit eerder gezien: "Dat hebben we gezien in 2002, toen mensen die de politiek wantrouwden massaal LPF stemden. De LPF trad toe tot de regering en maakte er een zootje van, de regering viel vooral door interne strubbelingen. Toch zag je in 2003 dat de LPF-kiezers in 2002 tevredener waren over de democratie. Dat ze zagen dat ze verschil kunnen maken. Vanuit democratisch oogpunt is dat echt belangrijk. Democratie moet inclusief zijn."

Wat de volgende verkiezingen zal brengen is echt koffiedik kijken, zegt Van der Meer. "Wat ik altijd zeg: Nederlandse verkiezingen zijn ontzettend moeilijk te voorspellen, maar heel goed te verklaren. Ik heb met twee collega’s onderzoek gedaan waaruit blijkt dat peilingen een maand voor de verkiezingen heel weinig zeggen. Je kunt net zo goed kijken naar de uitslag van de vorige verkiezingen."