Hoogleraar Voermans hekelt rol Tweede Kamer: alleen Rutte krijgt nu de schuld

Record aantal partijen

Nog nooit, sinds de Tweede Wereldoorlog, was ons land zo versplinterd qua partijen in de Tweede Kamer. "De laatste keer dat het zo gefragmenteerd was, was in de jaren dertig", aldus Voermans die verbonden is aan de Universiteit van Leiden. Het hoge aantal van achttien verschillende partijen is nog nooit in de Kamer bereikt. "Dat maakt de formatie niet makkelijker."

Met zo veel kleine fracties worden de debatten langer, omdat iedereen aan het woord moet komen. En het is vooral lastig om een politieke meerderheid te vormen om beslissingen te nemen. Over de transparantie die nu zo ter discussie staat, maakt de hoogleraar zich echter geen zorgen: "Het kost alleen een beetje meer tijd".

Dunner regeerakkoord

De wens voor een dunner regeerakkoord blijft hoog op de prioriteitenlijst voor een nieuw te vormen kabinet, maar dat is "lastig". Bestond het akkoord in de jaren zestig nog uit drieduizend woorden, in 2017 was dat inmiddels gestegen naar een boekwerk met ruim veertigduizend woorden. De verklaring hiervoor ligt volgens Voermans bij de deelname van kleine partijen aan de coalitie. Die moeten zich nadrukkelijk profileren en dat kan alleen in duidelijk omlijnde afspraken in dat regeerakkoord. Voermans: "Het is een vrome wens dat er minder woorden in komen te staan, in de praktijk blijkt dat heel lastig."

Tweede Kamer

De huidige bestuurscultuur waar iedereen vanaf wil, is er in 2012 ingeslopen. Vanaf dat jaar werden we door kleine meerderheden geregeerd. Volgens Voermans "krijgt nu één iemand daar de schuld van: Rutte."

Deze structuur zorgde ervoor "dat er kramp in de overleggen kwam en dat vooroverleg noodzakelijk werd zodat het niet mis ging." De enig manier om dat stabieler te maken, was een soort "over-communicatie en monisme", het tegenovergestelde van het gewenste dualisme, legt Voermans uit. Dan krijg je "lijntjes van masseren en marineren die niet openlijk zijn" en dus die ongewenste achterkamertjespolitiek.

Schuldig

Maar niet alleen Rutte is hier schuldig aan, er ligt ook zeker een verantwoordelijkheid voor de Tweede Kamer door bijvoorbeeld de wetten niet te ingewikkeld te maken. Dus niet te "fijnmazig te werk gaan" en voor alles een uitzondering bedenken. Dan wordt het werk voor de ambtenaren te ingewikkeld en onuitvoerbaar. "Dat mag de Kamer zich zeker aanrekenen", concludeert Voermans.

Belangrijk is dat de Kamerleden ook goed hun huiswerk doen en de rapporten en analyses van onder ander de Ombudsman lezen. Deze oordeelt kritisch over bijvoorbeeld de menselijke maat in onze wetgeving. Voermans: "Ik heb wel eens gehoord dat er maar één of twee Kamerleden bij een zitting van een jaarrapport van de Ombudsman waren. Dat is volstrekt te weinig."

Bedrijfsongeluk

Dat er een "groot bedrijfsongeluk" zoals de toeslagenaffaire aan zat te komen, was te voorspellen, aldus Voermans. Hij wijst op de bezuinigingen op het ambtenarenapparaat waar er sinds 2010 van 65.000 ambtenaren afscheid is genomen.

Toch werden de uitgaven alleen maar hoger en ging men te werk met het professionaliseren ervan met gebruik van bijvoorbeeld algoritmes. De menselijk maat was zoek en dus ook lastig voor de Tweede Kamer om te controleren. Dit systeem is nu "ontploft".

Volgens Voermans moeten "we nu eens goed over nadenken hoe wat dat in de toekomst kunnen voorkomen". Voermans: "voor een menselijke maat heb je mensen nodig en dat heeft bijna niemand in die afgelopen tien jaar goed gezien." Genoeg werk te doen dus de komende tijd, maar volgens de hoogleraar is dat ook geen onmogelijk taak. "Het systeem is nog niet zo stuk als we denken", concludeert hij.

Blijf op de hoogte van de formatie

Bij NPO Radio 1 volg je alles rondom de verkiezingsuitslag en de formatieonderhandelingen. (Tip: met de NPO Radio 1-app ben je nóg sneller op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.)