Heeft Esperanto leren nog nut?

Weg uit Esperantoland

In de documentaire Weg uit Esperantoland duikt Maxine van Veelen in de reisverslagen van Texelaar en Esperantist tijdens het interbellum Siem de Waal. De Texelaar fietste de wereld rond in de hoop mensen te vinden die net als hij Esperanto spreken.

De verbondenheid die je voelt ondanks dat je elkaar nooit eerder hebt ontmoet, is precies wat de bedenker van Esperanto voor ogen had. Ludwig Glaser Zamenhof, een joodse oogarts uit Polen, ontwikkelde de taal eind negentiende eeuw omdat hij geloofde dat een universele hulp taal voor verbinding en vrede zou zorgen. Zamenhof geloofde dat een politiek neutrale taal de afstand tussen mensen zou verkleinen. Aangezien het Esperanto voor niemand de moedertaal was, zou niemand een streepje voor hebben. In de jaren dertig beleeft het Esperanto zijn hoogtijdagen en tot op vandaag komen Esperanto-sprekenden samen: van congressen tot cantussen.

De wereld binnen handbereik

De Belgisch-Oekraïense Pjotr groeide thuis op met Esperanto, hij speelt in Esperanto musicals en droomt zelfs in het Esperanto. Voor zijn moeder, die in Oekraïne opgroeide, was het Esperanto een manier om de wereld te ontdekken. Hij waardeert de openheid waarmee iedereen benieuwd is naar elkaar. Hij is trots op zijn internationale vriendenkring en dankzij het Esperanto voelde de hele wereld binnen handbereik. Toch twijfelt hij over de draagkracht van de kunstmatige taal.

Esperantisten vervolgd

Ook tijdens Siems fietstocht stond de werkelijkheid in de weg van zijn poging tot verbinding. De geopolitieke situatie in Europa verslechtert en ook esperantisten blijven niet buiten schot. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is de hoop op een verenigde en gelijkwaardige wereld ver te zoeken.

Zowel in het Stalin regime als onder nazi-Duitsland worden esperantisten als spion beschouwd en vermoord omwille van het gebruik van Esperanto. Al bijna 150 jaar lang probeert een groep volhardende idealisten om saamhorigheid en wederzijds begrip tot stand te brengen. En dat lijkt steeds maar te mislukken.

Grenzeloos samenleven

Is het Esperanto dan nog ergens goed voor? Kan het ons iets dichter bij wereldvrede brengen? "Het grootste voordeel dat Esperanto nog op politieke wijze te bieden heeft, is de interpersoonlijke ervaring van cultuurverschillen. En als dat kan op een manier zonder vervreemding, denk ik dat we dichter komen bij de essentie van samenleven. Niet alleen binnen een land, maar ook over grenzen heen", besluit Pjotr.

Levi, pionier in de jeugdhulp is te beluisteren in DOCS (NTR/VPRO). De documentaire biedt een unieke blik op een van de grootste uitdagingen van ons jeugdzorgsysteem en de man die zich onvermoeibaar inzet om het verschil te maken.