Mostar: een gebroken stad met twee gezichten
- Nieuws
- Mostar: een gebroken stad met twee gezichten
[KRO-NCRV] Midden in de nacht schrik ik wakker. Vanaf de naburige moskee klinkt om half 3 ’s nachts de azan, de oproep tot gebed. Het is een geluid dat de rest van de dag nog vaker zal klinken, afgewisseld met het klokgelui van de kathedraal. Ik bevind me in Mostar, in Bosnië en Herzegovina. Het is de stad van de brug die in1993 tijdens de oorlog werd verwoest.
Met die brug ging er nog meer kapot, vertelt architecte ArnaMackic. Ze vluchtte als kind met haar ouders naar Nederland. Tot de oorlog stond Mostar bekend als de stad met de meeste gemengde huwelijken van heel Joegoslavië. Tegenwoordig is het een gescheiden stad. In het oosten wonen de moslims, in het westen de Kroaten. Beide delen hebben een eigen brandweer, telefoonnetwerk en ziekenhuis.
Gigantisch kruis
De Kroaten hebben op de heuvels een gigantisch kruis gebouwd. De moskeeën roepen luid op tot gebed. Meest opvallend is het stedelijk gymnasium, waar nu een Kroatisch en een Bosnisch curriculum wordt gegeven. Leerlingen van beide opleidingen leven volledig langs elkaar heen.Het staat op een plek die is aangewezen als gemeenschappelijke ruimte voor beide stadsdelen.
De grens wordt niet gevormd door de rivier Neretva, maar door de Boulevard. Dat was ook de frontlinie uit 1993. Met SenadaDemirovicloop ik over de Boulevard. Wat opvalt is dat zoveel gebouwen nog kapot zijn. Nergens in Bosnië en Herzegovina zag ik zoveel ruïnes als hier in Mostar. Daar zijn twee redenen voor zegt Senada. Ten eerste was de stad ook letterlijk een slagveld, ten tweede zorgt de verdeelde stad voor een politieke impasse.
Er kan maar weinig worden gerealiseerd als beide partijen het niet eens zijn. Het mandaat van de burgemeester is al jaren verlopen maar omdat men het niet eens wordt over verkiezingen bestuurt hij met technisch mandaat. Partijen houden elkaar in een houdgreep met als resultaat dat er niets gebeurt. Frustrerend voor een architect als Senada.
In haar vrije tijd richtte ze het Centar Ada op, waarmee ze een dialoog wil starten via architectuur. Vol trots laat ze me een installatie zien die gemaakt is tijdens een workshop met kinderen van beide kanten. Ze richt zich allereerst op hen, want zij kunnen de impasse doorbreken. Ze moeten weer trots zijn op hun stad en alle monumenten, van welke oorsprong dan ook.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Architectuur is een machtig wapen om de geschiedenis te herschrijven zegt ArnaMackic. Zij specialiseerde zich in de rol van architectuur in post-conflictgebieden. Ze vertelt me hoe Tito de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog gebruikte om de volken van Joegoslavië te verenigen. Want de oorlog was wat hen bond. Zo verschenen overal in het land non-religieuze monumenten.
Ook in Mostar is er een, het kerkhof van de partizanen. Maar het wordt slecht onderhouden omdat het aan de westkant ligt en de Kroaten willen liever niet aan de Tweede Wereldoorlog worden herinnerd omdat er nogal wat landgenoten de kant van Hitler-Duitsland kozen.
De brug daarentegen lijkt weer als nieuw. Met behulp van UNESCO is hij stukje bij beetje gereconstrueerd en nu is het de belangrijkste toeristische attractie van de stad. Voetje voor voetje schuifelen we er overheen. Wat een verschil met zestien jaar geleden, toen ik ook in de stad was. De brug lag in brokstukken in de Neretva en er was een houten constructie waar je overheen kon en waar de mannen van Mostar vanaf doken.
Want dat is een lange traditie. Of je nu moslim, katholiek of orthodox bent, een echte man ben je pas als je van de 15 meter hoge brug hebt gedoken. Tegenwoordig duiken de mannen voor het geld, ze verzamelen bij alle toeristen genoeg euro’s en marken om de duik te wagen.
De duiktraditie inspireerde ArnaMackic tot een monument voor alle inwoners van de stad. Het zou prima passen op het braakliggende terrein bij de Boulevard.
Met SenadaDemirovic loop ik nog een keer over de brug, tussen alle souvenierkraampjes door. We eten samen met haar kinderen een hapje in een van de restaurants op de brug. De Neretva is felgroen en de zon gaat langzaam onder. Vanuit alle hoeken van de stad klinkt daar weer de azan. Senada hoort het niet eens meer.
Op weg naar Olympia
Acht weken lang tellen we op NPO Radio 1 af naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Dat doen we door langs verschillende Europese steden te reizen waar ooit de Spelen werden gehouden, in een estafette van verslaggevers. Vandaag is Marielle Beers in de Bosnische stad Mostar.