Jonge Bosniërs zijn in dubio: moeten we blijven of vertrekken?

Ook Darijan heeft een olympische droom, maar na een crash in de Verenigde Staten moet hij het voorlopig even rustig aan doen. Hij en zijn vriendin Tanita nemen me mee naar de oude olympische bobsleebaan.

Vanuit de bergen zie je in de verte Sarajevo liggen. Dat is ook een van de redenen dat de baan er zo verlaten bijligt. Tijdens het beleg van de stad zaten de Bosnische Serviërs hier in de bergen. Zij gebruikten de betonnen baan als artilleriestelling. Ze maakten er gaten in en konden zo de stad beschieten. Inmiddels zijn al die gaten gedicht. Darijan laat me zien waar ze waren. Eentje is beschilderd met een hartje.

Terwijl we in de baan klimmen vertelt Tanita me over het verleden. Hoe alle bomen werden gekapt en ze dus vrij uitzicht hadden op de belegerde stad. En dat je niet te ver van de baan moet afdwalen, want er liggen overal nog mijnen.

Darijan was de eerste Bosniër die op deze baan naar beneden ging, drie jaar geleden. Hij had skateboardwieltjes onder zijn slee gedaan. Toen de baan werd gebouwd was het een van de snelste en gevaarlijkste banen van Europa. Darijan haalde met zijn slee een snelheid van 115 km per uur.

'Alles is kapot'

Tanita krijgt altijd een naar gevoel als ze op deze plek is. Het voelt ook wel sinister, met die kale betonnen baan vol graffiti en dan die prachtige natuur. “Het is vooral de geschiedenis,” zegt Tanita. “Altijd als ik hier ben denk ik aan waar deze baan voor is gebruikt. Het was een vrolijke plek, maar het is een verdrietige plek geworden. Het had zo’n fijne plaats kunnen zijn, waar mensen konden trainen en wedstrijden werden georganiseerd, maar in plaats daarvan is alles kapot.”

Op veel andere olympische plekken is het net zo. De skischansen op de berg Igman zijn er nog slechter aan toe. Tanita vertelt hoe het gebouw van de officials later veranderde in een VN-hoofdkwartier. Tegenwoordig zitten er junks, je kunt de naalden zien liggen. “Ongelooflijk toch, alles gaat hier kapot. Dat is waarom mensen hier weggaan.” Tanita zelf ook, zij studeert tegenwoordig in Canada.

Ons perspectief

Armin Alijagic kwam juist terug naar Bosnië en Herzegovina. Als kind vluchtte hij met zijn ouders naar Nederland. Inmiddels heeft hij zijn eigen organisatie: Nasa Perspektiva: ‘Ons perspectief’. Hiermee probeert hij een brug te slaan tussen Bosniërs in de diaspora en het land zelf.

Inmiddels heeft hij al 100 mensen aan een baan geholpen, voornamelijk door buitenlandse Bosniërs te helpen met het opzetten van een bedrijf of het doen van een investering. De vijver waaruit Nasa Perspektiva kan vissen is groot.

Miljarden

Van de 4,5 miljoen Bosniërs wonen er inmiddels 2 miljoen buiten de landsgrenzen. Zij zijn heel belangrijk voor de economie. Ze maken jaarlijks 2 miljard dollar over aan hun familie en daarnaast sturen ze via informele kanalen nog eens 2 miljard. Ze komen massaal op vakantie en Armin schat dat ze zo’n 30% van het BNP voor hun rekening nemen.

Met al die landgenoten of ex-landgenoten in den vreemde is Bosnië en Herzegovina het land met de grootste diaspora van Europa. Het aantal Bosniërs in het buitenland neemt nog steeds toe, vooral door wegtrekkende jongeren. De werkloosheid onder die groep is groot, op het platteland soms wel 90 procent.

Bessenkwekerij of Duitsland

Het zijn vooral de hoogopgeleiden die vertrekken. Hoe bouw je een land op zonder die groep? Dat is waarom het belangrijk is om meer investeerders en bedrijvigheid te trekken. Nasa Perspektiva gaat daarom uitbreiden, want met het geld en de kennis van de diaspora kunnen meer banen worden gecreëerd.

Het gaat Armin allemaal te langzaam. De bureaucratie, de politieke instabiliteit, de corruptie. Het helpt allemaal niet. Armin vertelt een veelgemaakte grap, die eigenlijk niet grappig is: als jongere op het platteland heb je maar twee mogelijkheden: of je begint een bessenkwekerij, of je vertrekt naar Duitsland.

Op weg naar Olympia
Acht weken lang tellen we op NPO Radio 1 af naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Dat doen we door langs verschillende Europese steden te reizen waar ooit de Spelen werden gehouden, in een estafette van verslaggevers. Vandaag reist Marielle Beers van Mostar naar Sarajevo.