Bosnië begint waar de logica stopt

Over de ingewikkelde staatsvorm van Bosnië een andere keer meer. Ik ben in Trebinje om Rato Runjevac te bezoeken. Hij maakte in 1984 deel uit van het stadsbestuur van Sarajevo en was zo ook betrokken bij de organisatie van de Spelen. Hij herinnert zich de sfeer van toen en de enorme betrokkenheid van de Joegoslaven. Iedereen wilde zijn schouders eronder zetten.

Het rioleringssysteem voldeed niet voor zo’n groot evenement dus werd een nieuw buizenstelsel aangelegd. Daarvoor werd een aantal straten verbreed. Ook werd het Olympisch dorp gebouwd en natuurlijk het Holiday Inn hotel waar onder andere Juan Antonio Samaranch zou verblijven. Later werd dit hotel bekend als de standplaats van de journalisten die het beleg van Sarajevo versloegen.

Runjevac woonde zelf vlakbij het Holiday Inn. Als lid van de organisatie had hij een uitnodiging gekregen voor de openingsceremonie. Samen met zijn toenmalige vrouw en kinderen ging hij er lopend heen, helemaal naar de andere kant van de stad. Het was bitter koud en er lag sneeuw. Hij ziet nog voor zich hoe het Zweedse koningspaar eveneens te voet door de sneeuw liep. Door de kou kreeg hij een keelontsteking en hij moest noodgedwongen de rest van de Spelen op televisie volgen.

'Niemand kon dit vermoeden'

Dat het maar 8 jaar na de Spelen zou uit de hand kon lopen lijkt nog steeds een boze droom. “We dachten dat het de stad een enorme boost zou geven, dat we dichter naar Europa zouden groeien en dat de tijden van voorspoed nu echt zouden aanbreken. Niemand kon vermoeden dat het zou mis zou gaan. Sarajevo was echt een kosmopolitische stad. Er waren veel gemengde huwelijken."

Runjevac kon net op tijd met zijn gezin de stad verlaten en vluchtte naar Trebinje. Tegenwoordig is hij daar advocaat. Hij beschouwt zichzelf als Joegoslaaf. “Misschien is dat iets van mijn generatie, de rock and roll generatie, wij hielden van de Beatles en de Stones en leefden allemaal samen. Ik dacht dat al mijn stadsgenoten er ook zo over dachten.”

Ik neem afscheid van Rato en tolk Dusko en krijg nog twee frisdrankflessen zelf gebottelde wijn mee. De rit van Trebinje naar Visegrad is adembenemend. Prachtige vergezichten, bergen, meren en rivieren.

Het hoogtepunt is het nationaal park Sutjeska. Je kunt er wandelen, raften en van de natuur genieten. Maar pas op, er liggen nog mijnen. Ook is er een groot monument midden tussen de bergen. Het is na de Tweede Wereldoorlog opgericht om de partizanen te eren. In 1943 versloegen zij hier onder leiding van Tito het Duitse leger.

De brug

Ik volg de Drina naar het noorden en dan is daar opeens ‘de brug’. Eerlijk gezegd valt hij een beetje tegen. Dat komt vast door het boek. Ivo Andric beschrijft 400 jaar uit het leven van de brug zo levendig dat je bijna verwacht dat er op dit moment ook kinderen meloenen eten of oude dorpsbewoners rakija zitten te drinken. Maar het enige dat je ziet zijn toeristen. Sinds enkele jaren is er namelijk een geheel nieuw complex verrezen op steenworp afstand van de brug: Andricgrad, inderdaad vernoemd naar de Nobelprijswinnaar. Grote man achter het project is filmregisseur Emir Kusturica, die er de schrijver mee wil eren, maar dan wel vanuit Servisch perspectief.

Het complex omvat een cultureel centrum, een bioscoop, restaurants, een hotel en een orthodoxe kerk. Het is gemaakt in witte stenen, dus oogverblindend en ook zeer nieuw. Maar de terrassen zitten vol en mensen hebben het kennelijk erg naar hun zin. Voor 35 mark (omgerekend 17,50 euro) heb ik een eenvoudige maar schone hotelkamer.

Ik vraag me af wat Andric er zelf van zou hebben gevonden. Hij was een voorstander van een verenigd Zuid-Slavisch volk en moest niets hebben van nationalisme. Maar de souvenirverkoper is blij. Er komen toeristen vanuit de hele wereld en het is goed voor de werkgelegenheid.

Etnische zuiveringen

Maar de brug kent ook een zwarte bladzijde in de recente geschiedenis: etnische zuivering. In mei 1992 werden er Bosnische moslims door de Bosnische Serviërs vermoord. Hun lijken werden van de brug de Drina ingegooid. De verantwoordelijken zijn inmiddels veroordeeld door het Joegoslavië Tribunaal.

Het van oorsprong Ottomaanse stadje met een grote moslimbevolking is tegenwoordig grotendeels Servisch. Overal wappert de Servische vlag. De souvenirverkoper vertelt vol trots over de medaillekansen van het Servische handbalteam in Rio. Maar wacht even, we zijn hier toch in Bosnië? Mensen hier hebben meer met Servië dan met Bosnië, zegt hij. En dan corrigeert hij zichzelf: de meeste mensen hebben meer met Servië. Welkom in de Servische republiek.

Op weg naar Olympia
Acht weken lang tellen we op NPO Radio 1 af naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Dat doen we door langs verschillende Europese steden te reizen waar ooit de Spelen werden gehouden, in een estafette van verslaggevers. Vandaag reist Marielle Beers van het Kroatische Dubrovnik naar Bosnie en Herzegovina.