Het koloniale nalatenschap van Koningin Elizabeth II

“Op social media zie je een roep om het kolonialisme niet wit te wassen”, vertelt Zuid-Afrika-correspondent Elles van Gelder in Nieuws en Co. “Een Zuid-Afrikaanse heeft een tweet geplaatst naar aanleiding van een tweet van de BBC. Daarin heeft de BBC het over de langdurige relatie met Afrika van de koningin. Het gaat dan over de twintig landen die ze heeft bezocht, gedanst heeft met de Ghanese president, hoe ze een vriendschap had met Nelson Mandela. Maar niks over het koloniale verleden. Zij zeggen: wij missen dat geluid.”

Oude wonden

Volgens Van Gelder worden er nu oude wonden opengereten. “Dat zie je heel duidelijk. Het gaat dan ook over het slavernijverleden. Ik denk ook dat die wonden worden opengereten, omdat er nooit excuses voor gemaakt is. We zagen de afgelopen jaren op het Afrikaanse continent een roep van: toon berouw. Misschien kan de Koningin haar excuses daarvoor aanbieden. Dat is nooit gebeurd. Dat is nu wel voelbaar.”

“Mensen worden dan boos en krijg je ook hele concrete oproepen, zoals hier in Zuid-Afrika: geef ook terug wat ons toebehoort. In de kroonjuwelen van de Britse familie. Zit de grootste, meest kostbare, heldere diamant van de wereld. De ster van Afrika. Die is begin twintigste eeuw gegeven aan Koning Edward door witte machthebbers in Afrika. Mensen zeggen: laten we ook voor dat soort dingen aandacht houden en niet alleen het overlijden en de rooskleurige relatie met Afrika, want er zijn ook een hoop schaduwzijden aan die relatie.”

Kenia

“Het is hier vergelijkbaar”, zegt Kenia-correspondent Saskia Houttuin. “Aan de ene kant wordt hier om haar gerouwd. Hier in Kenia is drie dagen van nationale rouw aangekondigd. Elizabeth is eventjes na de onafhankelijkheid Koningin geweest van Kenia, maar dat was van korte duur. De grondwet werd op de schop genomen en werd een republiek. Het Britse koningshuis is ver na de onafhankelijkheid Kenia blijven bezoeken.”

“Aan de andere kant brengt het overlijden hier ook de discussie op gang over de Britse rol van de overheid en koningshuis tijdens de koloniale tijd. Die herinnering aan haar nalatenschap is zeker niet positief.”

“Begin jaren vijftig, toen ze net was gekroond, werd de opstand van de mau mau, die zich verzetten tegen de Britse kolonisten, heel hard neergeslagen. Er waren detentiekampen, waar volgens bezoekers duizenden Kenianen werden vastgehouden, ernstig werden mishandeld en mensen werden ook geëxecuteerd. De Britse overheid heeft na decennialang excuses gemaakt en herstelbetalingen gedaan. Maar er speelt veel meer. De VN heeft onderzoek gedaan naar hoe een half miljoen Kenianen onder het Britse bewind ernstige mensenrechtenschendingen hebben ondergaan. Landonteigening, mishandeling en in sommige gevallen moord. Dat allemaal omdat britten theeplantages wilde aanleggen. Dat wordt ook het koningshuis aangerekend.”

Charles III

“Wat opvallend is, is dat Charles de afgelopen jaren op persoonlijke titel over het verleden heeft gesproken. Een paar jaar geleden toen hij in Ghana was, maar ook onlangs nog in Rwanda, bij een meeting van het gemenebest. Toen sprak hij echt wel over berouw voor die gruweldaden. Wellicht treedt hij in de voetsporen van Koning Filip van België, die dat ook deed ten aanzien van Congo. Dat hij ook gezegd heeft: spijt te hebben voor het geweld en gruweldaden. We gaan zien, dat misschien hij het wel gaat doen.”