Feit of fictie: hogere boetes voorkomen dat 'rotte appels' coronamaatregelen aan laars lappen

Groen en geel ergert Richard Gerrits, voorzitter van de Nederlandse BOA-Bond, aan mensen die naar feestjes gaan tijdens corona. Ook voor de restaurateurs in Eindhoven die afgelopen zondag de deuren openden heeft hij geen goed woord over, want zijn handhavers moeten daar immers op af. De boetes moeten omhoog. Hij gaat daarover in gesprek met minister Grapperhaus van Justitie. 95 euro voor een feestganger is te laag, stelt Gerrits. Volgens hem mag het wel naar 1000 euro. Stoere taal, maar zou het effect hebben?

De pakkans

"Of mensen zich aan de regels houden heeft alles te maken met de pakkans", zegt voormalig verkeersofficier van Justitie, Koos Spee. Daar is vaak onderzoek naar gedaan, zeker in het verkeer. Wanneer mensen weten dat er ergens een 100 procent controle is, rijden ze niet te hard. Zodra dat stopt en er staat slechts eenmaal per vijf à zes weken een politiecontrole langs de weg, dan gaat de snelheid binnen een paar dagen weer omhoog.

Ondanks de relatief hoge boete van 250 euro voor het in de hand houden van een mobiel achter het stuur, ziet Spee dit dagelijks terug op de weg. "Simpelweg omdat de pakkans te gering is."

Boete moet wel in verhouding zijn

Maar de hoogte van de boete is niet helemaal onbelangrijk. Bij te zwaar beladen vrachtwagens bedroeg de boete slechts tientjes, terwijl de meeropbrengst van zo'n vracht wel 100 euro kon zijn.

"Dat is bij winkeliers tijdens corona ook, als die een boete van bijvoorbeeld 90 euro krijgen en ze kunnen door open te gaan 300 euro verdienen, dan gaan ze gewoon het risico nemen," zegt voormalig officier van justitie Spee.

Niet nadenken

"We weten uit onderzoek dat er twee type mensen zijn als het om boetes gaat", zegt Henny Sackers, hoogleraar Sanctierecht aan de Radboud Universiteit. De eerste categorie zijn impulsieve mensen, die luisteren alleen naar hun gevoel. "Die willen naar dat illegale feestje toe en denken per definitie niet na."

De tweede soort mensen zijn de calculerende burgers. "Die reageren anders als de boete naar 1000 euro gaat. Zij bedenken hoe groot de pakkans is en wegen het risico van het verboden gedrag af." Om vervolgens dus dikwijls toch over de schreef te gaan.

Geen gedragsverandering

Uiteindelijk zal het verhogen van de boete dan ook een druppel op de gloeiende plaat betekenen. Gedragsverandering gaat bijna niet door het verhogen van boetes of zelfs gevangenisstraffen.

"De afgelopen tien à twintig jaar zijn veel straffen op ernstige delicten sterk verhoogd, maar we zien geen effect optreden dat mensen hun gedrag aanpassen. Dat zal wat betreft illegale coronafeestjes niet anders zijn", zegt Sackers.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.