Achteraf betalen zit nog altijd in de lift: 'We gaan richting een schuldensamenleving'

Nu ook bij de fietsenmaker en de tandarts

"Je ziet dat je steeds meer plekken achteraf betalen aanbieden", zegt Van Teutem. "Aankomende vrijdag is het Black Friday en nu zie je het echt overal: bij de MediaMarkt, Zalando, maar ook op fysieke plekken zoals bij de fietsenmaker of de tandarts." En er zijn nieuwe cijfers over deze vorm van betalen, vertelt Van Teutem: "Daar staat dat er 53 miljoen transacties met ‘achteraf betalen’ zijn gedaan. Gemiddeld ruim drie transacties per Nederlander. Zo’n 5 miljoen mensen maken er gebruik van."

Eén op de drie mensen in Nederland gebruikt het inmiddels, ziet Van Teutem. "Een heel grote groep die ook nog groeit. In dit tempo verdubbelt het elke vijf jaar, dus dan gaan we richting een schuldensamenleving waarin we alles op de pof kopen."

Wie heeft hier belang bij?

Wie heeft er belang bij deze vorm van betalen? "Je voelt je misschien twee seconden lekker omdat je iets kunt kopen wat je graag wilt, maar het is geen prettig gevoel om een afgemaakt product te hebben waar je nog elke maand voor aan het afbetalen bent." Aanmaningskosten maken het nog erger, vertelt Van Teutem: "Één op de vijf jonge gebruikers krijgt additionele kosten omdat ze niet op tijd hun rekening betalen. Daardoor komen veel meer mensen in problematische schulden terecht.

Dat kost de Nederlander 8,5 miljard euro, vertelt de politiek journalist. "Dat is zo’n 500 euro per Nederlander." En dat brengt weer maatschappelijke gevolgen met zich mee: "Het belang ligt niet bij de consument en ook niet bij de samenleving, maar bij bedrijven die spullen kunnen verkopen aan mensen die er eigenlijk geen geld voor hebben, bij aanbieders die daar commissie over krijgen en bij incassobureaus die de schade komen verhalen op wanbetalers."

Schulden doorverkocht

Bij Klarna wordt de schuld doorverkocht aan een incassobureau, zodat ze er zelf niet meer achteraan hoeven. "Follow The Money heeft al laten zien dat die incassobureaus soms helemaal niet vanuit maatschappelijk oogpunt werken. Ze slepen soms mensen voor de rechter zonder dat ze zich goed voorbereiden, ze geven geen inhoudelijke respons als mensen verweer willen voeren. Dat is buitengewoon problematisch."

Kunnen we deze ontwikkeling nog stoppen? "Er worden mondjesmaat stappen gezet. Een raar ding is dat leeftijd niet wordt gecheckt bij dit soort constructies. Vorig jaar zijn er 600.000 transacties geweest van minderjarigen die achteraf betaalden. Maar vanaf volgend jaar wordt het verplicht om de leeftijd te controleren." Maar dat is "een druppel op een gloeiende plaat", aldus Van Teutem.

Koningin Máxima

Ook koningin Máxima houdt zich ook bezig met deze problematiek. Van Teutem: "Zij zei in februari dat het een bom is die gaat ontploffen. Ik denk dat het nog niet te laat is om die bom te ontmantelen - als we het niet normaliseren."

Het staat wel op de politieke agenda, ziet Van Teutem - maar er gebeurt nog niet genoeg. "Eind volgend jaar komt er een Europese richtlijn. Veel bestuurders willen daarop wachten, maar ondertussen groeit dit alleen maar. Het lijkt me goed als het nieuwe kabinet hier écht naar gaat kijken."