'Hoog tijd voor een nationale geschiedenisles'

Moet Jan Pieterszoon Coen nou als een schurk of een held worden beschreven in onze geschiedenisboeken? Deze vraag doemt ook vandaag op rond zijn standbeeld in Hoorn. Rondom zijn beeltenis vinden twee demonstraties plaats in het Noord-Hollandse havenstadje. Een onder de leus: 'Weg met JP Coen'. En één vóór de gouverneur van de VOC, met als slogan: 'Coen is OK'.

Een kwestie van kiezen dus? Zo zwart-wit is deze discussie over de verering van historische figuren niet, zeggen Martijn Manders, maritiem en onderwaterarcheoloog bij het Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed en verbonden aan de universiteit van Leiden, en Matthias van Rossum, senior onderzoeker bij het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis, en gepromoveerd op de verhoudingen tussen Europese en Aziatische zeelieden van de VOC en deed veel onderzoek naar ons slavernijverleden.

"Je moet niet in termen denken van helden of schurken, je kan beter praten over interessante figuren van onze nationale geschiedenis", stelt Martijn Manders, die ook de Rijksoverheid adviseert over cultureel erfgoed.

Historicus Matthias van Rossum zit op dezelfde lijn. "Helden en schurken liggen heel dicht bij elkaar in onze geschiedenis. Ik hou het ook bij interessante figuren en daar stikt het van."

'Visionair bestuurder'

Dat premier Rutte onlangs Jan Pieterszoon Coen ook als "een visionair bestuurder" betitelde, is veel te kort door de bocht in de ogen van Van Rossum. "Je moet dan ook kijken naar wat die visie dan was. De genocide op Banda onder leiding van Coen was geen incident maar een gevolg van zijn visie. En die visie stond of viel met ongebreidelde veroveringszucht, kolonialisme, de in bezit name van tropisch land en ontvolking van de Banda-eilanden."

'Kritisch naar ons verleden kijken'

"Waar willen we met z’n allen naar toe?", vraagt Manders zich af. "We moeten goed en kritisch naar ons verleden kijken, daar ook van leren. Inclusief zijn, naar elkaar luisteren, maar uiteindelijk willen we ook een samenleving zijn waar we fijn kunnen wonen. Dit is een onderdeel van die discussie."

"Het gaat niet over goed, fout. Standbeelden weg of niet", vervolgt Van Rossum. "We moeten beter ontleden waar de standbeelden voor staan en waarom er zo krampachtig wordt gereageerd. Dat heeft te maken met waar die beelden voor staan, namelijk 19^e -eeuwse koloniale propaganda."

Waar komen die beelden vandaan?

"Die beelden uit de negentiende eeuw waren er destijds om een land te creëren, een nationaal sentiment. Ons land is nu anders, dus laten we het ook anders aanpakken", vindt Manders.

"En waar komen die figuren vandaan? Dat is 17^e -eeuwse koloniaal geweld. Piet Hein en Coen zijn in de canon terecht gekomen vanwege hun daden van verovering, geweld en kolonialisme. Dat straalt heden ten dagen nog iets uit. Daar moeten we het ook over hebben."

"We weten echt te weinig van dit verleden en er is te weinig onderzoek naar het koloniale verleden", concludeert Van Rossum. "België is een schoolvoorbeeld. Zij doen opnieuw onderzoek naar hun koloniale verleden."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.