Een wereld vol kunst en cultuur met Emma Louise Diest: Gerhard Richter & Ekow Nimako

De vaste cultuurduider Emma Louise Diest praat Humberto en jou, de luisteraar, 1 keer per maand bij over alle cultuur in Nederland én daarbuiten. Waar moeten we heen, wat moeten we zien? Bekijk hieronder het item uit de uitzending, of lees de beschouwing van Diest nog eens na. Deze keer: Gerhard Richter in Fondation Louis Vuitton in Parijs, en 'Building Black Civilizations - The Nile 3025 CE' van Ekow Nimako in het Amsterdamse Wereldmuseum.

Daar zitten we dan, in Venetië, op een trapje aan de rand van het water, verzonken in gedachten. De wind aait zacht over ons gezicht en in een waas gehuld, kijken we naar een verborgen vooruitzicht. Het doek waarnaar we kijken, is als drijfzand waar onze gedachten in verdwijnen. We verliezen ons evenwicht, het geheugen wankelt en hoe meer we met onze ogen knipperen in de ijdele hoop scherper te kunnen zien, hoe dieper we in het beeld verzinken. Een gevecht tegen de verwarring die de zekerheid verdrijft. Een nooit ontdekt klein gaatje in een verder smetteloze muur, waar precies genoeg licht doorheen schijnt om ieder zicht te verblinden. Het duurt even voordat we voelen dat de grond ons niet langer draagt. We zweven ontredderd boven een ooit zo voorspelbaar leven.

Fondation Louis Vuitton in Parijs herbergt bijna het hele oeuvre van een kunstenaar die in staat is deze beweging in onze waarneming te veroorzaken. Gerhard Richter, geboren in Dresden, bijna een eeuw geleden, maakte de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog mee en ontvluchtte ternauwernood het zware juk van het DDR-regime. De agressieve onrust die hij in zijn leven moest trotseren kreeg een uitzonderlijke plek in zijn werk. Niet als een directe afdruk van het verdriet maar altijd vergezeld van de daarmee verbonden ontregelde waarneming.

Richter maakt in zijn kunst de grens tussen de beleving van de realiteit en de onaanraakbare wereld daarbuiten tot een eigen personage. Een ondefinieerbare aanwezigheid die ons verleidt en als een roes bedwelmt. De vertrouwde beelden van het onbevangen begin, het gevecht van het midden en het verwoed rennen naar het einde. Alle vormen die ons voorstellingsvermogen rijk is, raken als een kluwen wol in elkaar verstrikt. De ruimte tussen de waarneming en het kunstwerk blijft alsmaar groeien zonder de verbinding geheel te laten verdwijnen. Als een familie worden we door zijn werk omgeven, heel herkenbaar maar tegelijk angstaanjagend vijandig. Zijn werk verandert ieder antwoord in een onbegrensde vraag.

Het gebouw van Fondation Louis Vuitton lijkt voor het werk van de kunstenaar te zijn ontworpen, al dwalend in dit doolhof verliezen we onze koers en in de vele glazen platen zien we de weerspiegeling van onszelf veranderen in een zee van dansende ondefinieerbare gedaanten. Richter laat de gebroken herinnering bezitnemen van ieder moment en maakt kunst van het trauma tussen wat we zien en wat we denken te zien.

Wanneer de geschiedenis verhalen laat verdwijnen, de oorsprong verdoezelt en een gebroken lijn van gebeurtenissen de werkelijkheid laat bepalen, dan overleeft alleen de kunst die aan iedere beperking ontglipt. Een kunstwerk dat recht doet aan de vele stemmen die tot stilte zijn gemaand spreekt een taal die door iedereen wordt verstaan. Een ontmoeting met het werk van Ekow Nimako voelt als een weerzien van de plek waar we ooit zijn begonnen.

Building Black Civilisations, een project dat met de ogenschijnlijk simpele aaneenschakeling van twee glanzende zwarte LEGO steentjes is begonnen, is uitgegroeid tot een allesomvattend bouwwerk waar we allemaal toe behoren. Het zwart vangt het licht steeds op een nieuwe manier en verandert in ontelbare gedaanten. We krijgen een kleurrijk palet aan mogelijkheden aangereikt want geen vorm is eindig. Het oppervlak van ieder element weerspiegelt een essentieel deel van het leven. We volgen de loop van de Nijl, een glinsterende route die ons oneindig laat zwemmen langs een voortdurend veranderende kustlijn. Het imperium van Nimako maakt kleine gedachten groot en verruimt onze blik tot ver voorbij de grenzen van onze fantasie.