'Philip Roth creëerde een nieuw jargon en ontmaskerde de Amerikaanse droom'

De vandaag overleden Amerikaanse auteur Philip Roth wordt beschouwd als een van de grootse schrijvers van het naoorlogse Amerika. Dat hij nooit de Nobelprijs voor de literatuur kreeg is voor emeritus hoogleraar Amerikaanse literatuur Kristiaan Versluys onverteerbaar. 

"Het Nobelcomité heeft voor mij alle krediet verloren", zei hij in Nieuws en Co op NPO Radio 1. "Degene die er echt bovenuit steekt, al vele jaren, en een aantal meesterwerken heeft geschreven die de tijd zullen doorstaan, die laat men links liggen? Onbegrijpelijk, een schande."

Verplichte kost

Voor de studenten van Kristiaan Versluys aan de universiteit van Gent waren de boeken van Philip Roth dan ook verplichte kost. Vooral vanwege de taal en de stijl die Roth hanteerde.

"Hij heeft een nieuw soort literaire taal in het leven geroepen", vertelt Versluys. "Hij is er met name in geslaagd de meer verheven literaire taal te combineren met het 'slang' en het meer vulgaire taalgebruik dat hij tegengekomen was toen hij als kind op de zandpleintjes van Newark New Jersey baseball speelde. Hij heeft van die twee een soort turbomengeling gemaakt en dat is het eerste wat aanspreekt en wat zijn kracht uitmaakt."

Daarnaast wist hij volgens Versluys een heel goed beeld te geven van de samenleving in de Verenigde Staten, tegen de achtergrond van het einde van de vorige eeuw "met het wegvallen van de vaste waarden en het wegkwijnen van religie als ankerpunt. Wat overbleef was een dolende, zoekende, twijfelende mens."

Schone schijn

Ook zijn Joodse achtergrond was een belangrijk thema in zijn literaire werk. "De Joden in het Amerika van na de oorlog, probeerden zo snel en geruisloos mogelijk te integreren. Ze wilden natuurlijk niet tegenkomen wat men in Europa gezien had, namelijk dat ze het zwarte schaap werden", zegt Versluys.

In zijn boeken legde Roth bloot dat dit in feite schone schijn was. "De Joden in Amerika waren in zekere zin model immigranten. Maar tegelijkertijd waren er ook familievetes, jaloersheid, gierigheid, dus algemene menselijke thema's die het lokale overstijgen."

"Door zijn hele carrière heen heeft hij de hypocrisie van de Amerikaanse droom neergesabeld en het geloof dat men in Amerika vredevol en vreugdevol kan leven, zonder spanning. Een soort idyllisch ideaal, de Amerikaanse droom in al zijn facetten. Hij heeft dat ontmaskerd, door er op te wijzen dat men in Amerika leeft zoals overal elders, namelijk op een tragische manier die eindigt met de dood."