De officiële kilo wordt gedegradeerd

We staan er niet bij stil, maar als we zeggen dat een voorwerp 1 kilo weegt, vergelijken we het eigenlijk met een voorwerp dat al meer dan een eeuw in Parijs ligt, dé kilo ('Le Grand K') heet, en de maatstaf van gewicht (of wetenschappelijk correcter: massa) is. Er bestaat zelfs een internationale organisatie die er zeer nauwlettend op let dat iedereen in de wereld eenheden zoals de meter, kilo en de seconde op een juiste manier gebruikt: Le Bureau international des poids et mesures (BIPM), oftewel het ‘Internationaal bureau voor gewichten en maten’. Datzelfde bureau besliste doorheen haar geschiedenis ook dat er in feite 7 soorten basismeeteenheden (zoals meter, kilo, seconde, ampère) nodig zijn om alle andere soorten metingen (zoals volume, snelheid, volt) er uit te kunnen afleiden. 

Van dinsdag tot vrijdag organiseert het BIPM een van de belangrijkste Algemene Conferenties uit haar geschiedenis. Daarin zal op vrijdag zo goed als zeker besloten worden dat het hele systeem van basiseenheden vervangen wordt door een systeem van zogenaamde 'natuurconstanten'. Natuurconstanten zijn verschijnselen in de fysica waarvan men de afgelopen eeuw gevonden heeft dat deze altijd constant zijn. Voor een niet-wetenschapper zal de wereld er niet door veranderen, maar wetenschappers vinden het een goede zaak, omdat ze de wereld en het heelal zo nog preciezer kunnen meten. De huidige basiseenheden worden daardoor dus ook afgeleiden. Voor massa zal de kilo bijvoorbeeld plaats moeten maken voor de Constante van Planck. (De meter had overigens al de status van afgeleide, namelijk die van de snelheid van het licht. Een volledig overzicht van de vervanging van de 7 meeteenheden vind je hier.) 

Kortom, de dagen van die fysieke kilo in Parijs als officiële onafhankelijke meetstaf zijn geteld. En dat is misschien maar goed ook, want door de decennia heen blijkt dat ze op onverklaarbare wijze 50 microgram lichter is geworden. Meetexpert (oftewel metroloog) Gert Rietveld van het Nederlands Metrologisch Instituut in Delft is de enige Nederlander die lid is van het 18 koppige prestigieuze Internationaal Comite voor Maten en Gewichten. Met pijn in het hart zal hij afscheid nemen van de kilo, maar hij staat er wel volledig achter. Rietveld legt aan verslaggever Karin Alberts uit wat deze transformatie van meeteenheden voor de kilo zal betekenen.