Steeds meer burgers nemen het heft in eigen hand

'Coming out' als zwerfafvalraper

Zo zijn er burgers die het voortouw nemen in het opruimen van zwerfafval in hun wijk. Ze organiseren schoonmaakacties en stimuleren bewustwording over het milieu. Dat je met een burgerinitiatief flink wat invloed kan uitoefenen, blijkt uit 'De Zwerfinator' van Dirk Groot. De Purmerender startte het initiatief om zwerfafval op te ruimen tien jaar geleden uit ergernis. "Ik liep achter de kinderwagen op straat toen mij opviel hoeveel afval overal op straat lag."

Hij besloot het afval op te gaan rapen en postte zijn 'coming out' als zwerfafvalraper op Facebook. "Het is eigenlijk iets dat de overheid moet doen maar ik dacht: ik kan wel blijven klagen maar dan gebeurt er niks dus kan ik het beter zelf gaan doen." Groot vindt van alles: sigarettenpeuken, kauwgom strips, bakjes, flesjes en zelfs speelgoed. Samen met veel andere afvaloprapers probeert hij bewustzijn voor het probleem te creëren. "Politici zien dan dat mensen het belangrijk vinden en uiteindelijk sijpelt dat door naar Den Haag en zelfs naar Brussel."

'Statiegeldsysteem is een succes'

Inmiddels heeft Groot er zijn werk van gemaakt. Hij geeft gastlessen over zwerfafval en met een enorme dataset brengt hij in kaart waar, hoeveel en welk afval op straat belandt. Dankzij zijn dataverzameling kan de gemeente nauwkeurig meekijken waar het misgaat en nadenken over oplossingen. Groot ontwaart trends in de verzamelde data: "Je ziet sinds 1 april - vanaf de invoering van het statiegeld - dat je 70% minder flesjes en wel 75% minder blikjes op straat vindt. Daaruit blijkt dat het statiegeldsysteem een succes is", aldus Groot.

Demissionair staatsecretaris Vivianne Heijnen uitte afgelopen weekend nog haar ongenoegen over het gebrek aan inleverpunten. Groot zag het al aankomen: "Met de nieuwe wetgeving is de verantwoordelijkheid en de regie bij hetzelfde bedrijfsleven gelegd dat zich aanvankelijk tegen het systeem verzette. Sinds de invoering moeten ze drie keer zoveel innemen maar hebben ze er nog geen enkele extra machine bij gezet, dan gaat het natuurlijk fout."

Hij is blij dat Heijnen de duimschroeven aanhaalt maar adviseert haar ook nog een stapje verder te gaan. "Voor plastic bakjes en bekers moeten mensen sinds 1 juli extra betalen maar als het geconsumeerd is hebben de bekers en bakjes geen waarde meer. Dan veranderen mensen hun gedrag niet." Je zou die bakjes en bekers ook moeten opnemen in het statiegeldsysteem, met veel extra inleverpunten, aldus Groot.

Burgerinitiatieven: laagdrempelig en bron van innovatie

Voor de overheid zijn burgerinitiatieven steeds belangrijker. Ze vertegenwoordigen de kracht van actief burgerschap en het vermogen van burgers om positieve veranderingen in hun gemeenschap te bewerkstelligen. Het zijn vaak bronnen van innovatie en creatieve oplossingen voor lokale problemen omdat burgers de lokale behoeftes goed kennen. En omdat ze laagdrempelig en minder bureaucratisch zijn, kan snel gereageerd worden en efficiënter geëxperimenteerd met nieuwe benaderingen.

Het Bruishuis: 'magic mix' van mensen

Daarnaast brengen burgerinitiatieven mensen samen en versterkt het de sociale cohesie. Een mooi voorbeeld daarvan is het Bruishuis in Arnhem. Daar toverden een aantal burgers in 2008 een leegstaand bejaardentehuis om tot een bruisende plek om te wonen, werken en leven. "25 jaar geleden ontploften hier handgranaten en konden verloskundigen alleen onder politiebegeleiding de wijk in", vertelt oud-politieman Walter Klein Nienhuis die samen met zijn vrouw Floor Dekkers het Bruishuis runt.

"In deze wijk zouden 50% sociale huurhuizen en 50% koopwoningen komen. Maar al snel werd het een getto met alleen maar sociale huur en veel kwetsbare mensen bij elkaar. De voorzieningen werden allemaal wegbezuinigd." Klein Nienhuis en Dekkers konden de verloedering niet langer aanzien en initieerden het eerste bewonersbedrijf in het flatgebouw.

Inmiddels zitten er 25 bedrijven en wonen er 104 mensen. "Per verdieping hebben we een 'magic mix' van kwetsbare mensen, studenten en minder kwetsbare mensen die zich aan elkaar optrekken", vertelt Dekkers. De toekomst van het pand is helaas nog ongewis omdat het huurcontract in 2029 afloopt, maar voorlopig zorgt het Bruishuis voor verbeterde leefbaarheid in de wijk.

Heb je een verbeteridee? Start een burgerinitiatief

Burgerinitiatieven zijn een krachtig middel voor positieve verandering in de samenleving en het is belangrijk dat overheden en maatschappelijke organisaties ze ondersteunen en aanmoedigen. Dus: als je een idee hebt om je gemeenschap te verbeteren, aarzel niet om een burgerinitiatief te starten - jouw inzet kan het verschil maken.