Natuurkundige wetten zorgen voor welvaartsongelijkheid

Adrian Bejan is hoogleraar werktuigbouwkunde en materiaalwetenschap aan de Duke University. Hij schrikt er niet voor terug om de thermodynamica ook ver buiten de natuurkunde toe te passen. Want, zo ontdekte hij in 1996, of het nu gaat om rivierenstelsels, longen, bomen, sneeuwvlokken of het wegennet, ze zijn allemaal op dezelfde manier geordend. Kleine stroompjes komen samen en vormen samen grote stromen. Volgens zijn constructal law is dit het gevolg van een natuurlijke tendens die ervoor zorgt dat stroming over een oppervlak optimaal verloopt.

Welvaart als energieverbruik

In een van zelfvertrouwen blakend artikel dat deze week in Journal of Applied Physics verscheen, onderneemt Bejan en zijn collega Marcello Errera een exotisch uitstapje naar de economie. En, zo blijkt uit de exercitie, de ongelijke verdeling van welvaart is een logisch gevolg van een toenemende verbondenheid in een groeiende economie.

Om de wetten van de natuurkunde toe te kunnen passen op de economie stellen de auteurs welvaart gelijk aan energieverbruik. ‘This is the unification between economics and physics,’ schrijven de auteurs. Want, zo redeneren ze, in een economie is welvaartsgroei direct gekoppeld aan toename van beweging van goederen en personen. En voor iedere beweging heb je energie in de vorm van brandstof dan wel voedsel nodig. Om dit van empirische onderbouwing te voorzien, plaatsen ze een tweetal grafieken in hun artikel die een duidelijk verband laten zien tussen bruto binnenlands product en energieverbruik van landen en regio’s in de wereld.

De natuur wint altijd

Energie is een grootheid waarmee natuurkundigen uit de voeten kunnen. Dat doen Bejan en Errera door de verdeling van welvaart te vergelijken met het stromen van water door rivieren en vervoer van vracht over de weg. Water stroomt in een grote rivier efficiënter over grote afstand dan in allemaal losse beekjes. Datzelfde zie je bij het vervoeren van goederen. Over grote afstand kun je beter vrachtschepen inzetten dan pizzakoeriers.

Ook in de ontwikkeling van de economie is zo’n non-uniforme distributie onvermijdelijk, denken de auteurs. In de tijd van jager-verzamelaars was iedereen even arm. Hoe meer ontwikkeld en verbonden een economie raakt, hoe groter de goederenstroom is. Het onvermijdelijke gevolg is dat die zich bundelt bij een aantal individuen. Natuurlijk is niet iedereen het hiermee eens en dus roepen we nivellerende regels in het leven. Dat is volgens de auteurs onbegonnen werk. Na verloop van tijd zal ongelijkheid vanzelf weer gaan toenemen. Zelfs na het radicaal herverdelen van de welvaart, is de welvaart in het Rusland van vandaag in de handen van de oligarchen. "De natuur wint altijd", stelt Bejan triomfantelijk in een persbericht.

Theory of everything

Hoewel hij niet bekend is met de constructal law, gaat het voor econoom Ward Rougoor allemaal wat ver, laat hij per mail weten. Hij noemt het terugbrengen van economische activiteit tot beweging een grove versimpeling, waarvan je je kunt afvragen hoe nuttig deze is. Ook stelt hij dat de auteurs de richting van het causale verband tussen beweging en economische activiteit niet onderbouwen. Vermoedelijk is het juist zo dat door toename van economische activiteit de beweging in een samenleving toeneemt en niet andersom zoals Bejan en Errera suggereren.

Rougoor: "Ik krijg het gevoel dat de economie aan de haren is bijgesleept, om ook opgenomen te kunnen worden in deze theory of everything."

Adrian Bejan en Marcello Errera. Wealth inequality: The physics basis. Journal of Applied Physics, 28 maart 2017.