Nieuw Chinees historisch onderzoek verscholen propaganda?

Tot op vandaag heeft de Chinese cultuur een zeer hechte en grillige relatie met de belangrijkste rivier uit de Chinese geschiedenis: de Huanghe of Gele Rivier. Duizenden jaren gebruikte China de rivier om zich economisch te ontwikkelen, maar tegelijkertijd zorgden de verschillende destructieve overstromingen en koerswijzigingen van de Huanghe door de eeuwen heen voor miljoenen slachtoffers.

Volgens de eigen Chinese overlevering (en nationale retoriek) stond een desastreuze overstroming 4.000 jaar geleden zelfs aan de basis van de Chinese beschaving. Deze zogenaamde ‘Great Flood’ (De Grote Overstroming) duurde volgens de mythe maar liefst 22 jaar, totdat een zekere Yu er in slaagde het water via het uitgraven van kanalen te laten zakken. Yu kreeg omwille van deze verdienste vanuit de sterrenhemel het mandaat om te regeren. Zijn dynastie, de Xia-dynastie, zou dan de eerste beschaving geweest zijn die China kende.

Het omstreden bestaan van China’s eerste beschaving

Het grote probleem is echter dat er ten tijde van de Xia-dynastie nog geen Chinees schrift bestond. Dat werd pas duizend jaar later ontwikkeld. Er bestaan wel archeologische sporen uit die tijd, maar daarmee vormen ze volgens Westerse onderzoekers (in tegenstelling tot de Chinese) nog geen garantie voor het bestaan van een Xia-dynastie.

Voor de ‘Great Flood’ waren er tot voor kort ook geen bewijzen te bespeuren. Een team van voornamelijk Chinese wetenschappers beweert er nu de eerste mogelijke geologische aanwijzingen voor gevonden te hebben. Volgens hun bevindingen moet de stroming van de Gele Rivier in ongeveer 1920 voor Christus geblokkeerd zijn geraakt als gevolg van een grote landsverschuiving. Na een klein jaar zou de dam gebarsten zijn en een grote overstroming was een feit.

Talloze vragen onbeantwoord

Dat lijkt allemaal mooi, maar toch bood de studie genoeg materiaal om de wenkbrauwen veelvuldig te doen fronsen. Allereerst zijn er grote contrasten met de Chinese overlevering. In het onderzoek doet de Great Flood zich een paar eeuwen later voor, en de plaats waarop de dam gebarsten is (Lajia) ligt 1000 tot 2000 kilometer verwijderd van Erlitou, de archeologische plaats die volgens de Chinezen het centrum van de Xia-dynastie was.

Daarnaast staat de Gele rivier er om bekend talloze keren in haar eeuwenlange geschiedenis te zijn overstroomd. De ene overstroming een eeuw eerder hoeft daarom niet dezelfde te zijn als die een eeuw later. Bovendien heeft de Gele Rivier haar precieze loop meerdere keren gewijzigd.

Verder doen de Chinese onderzoekers een paar opvallende aannames: de overstroming heeft echt 22 jaar geduurd, en het jaartal van de overstroming laten ze bestigen door astronomische verschijnselen uit historisch dubieuze geschriften, om er twee te noemen.

Het gevaar van Chinees dubieus historisch onderzoek

Het zogenaamde Xia–Shang–Zhou Chronology Project uit 2000 trachtte eerder de locaties en specifieke tijdsperiodes van de eerste Chinese dynastieën in kaart te brengen. Westerse onderzoekers beschouwen sommige resultaten hieruit als een vorm van nationalisme en propaganda voor de Chinese overheid. En veel van diezelfde resultaten vormen nu het standaard-verhaal in de geschiedenisboeken op de Chinese scholen.

Het feit dat bijna alle 16 onderzoekers van deze nieuwe studie de Chinese nationaliteit hebben en aan Chinese universiteiten werken kan daarom verdacht zijn. Net zoals hun onderzoeksgeld direct vanuit meerdere overheidsinstanties gefinancierd werd (National Science Foundation of China, Fundamental Research Grant of China).

Toch kan dit laatste vanuit wetenschappelijk oogpunt nooit een reden zijn om de studie meteen als valse propaganda te bestempelen. Noch kunnen onze kanttekeningen volledig uitsluiten dat de onderzoekers inderdaad de ‘Great Flood’ te pakken hebben. Maar wanneer Chinese kinderen ook deze studie zonder bijkomend onderzoek voorgeschoteld krijgen, is er uiteraard wel een probleem.

Een langere versie van dit artikel is te vinden bij De Kennis van Nu.