Anti-alcoholismepillen: populair, maar werking onbewezen

Franse onderzoekers hebben 32 eerder uitgevoerde onderzoeken naar medicijnen tegen alcoholisme nog eens kritisch tegen het licht behouden. Niet alleen vonden ze geen duidelijk bewijs voor de werking van de pillen, in veel van die onderzoeken bleek bovendien het risico op vertekende resultaten groot.

''Geen duidelijk bewijs.'' Dat betekent niet dat de middelen per definitie niet werken, het betekent dat we gewoon nog niet weten of ze werken. En dat is verontrustend, omdat deze behandelvorm sterk in opkomst is. In Frankrijk bijvoorbeeld werden hoge doses baclofen tijdelijk toegestaan als behandeling tegen alcoholisme, nadat een alcoholverslaafde cardioloog een bestseller publiceerde over zijn effectieve zelfmedicatie met het middel.

In de 32 onderzoeken ging het in totaal om vijf verschillende anti-alcoholismepillen: nalmefeen, naltrexon, acamprosaat, baclofen of topiramaat. Die eerste drie, nalmefeen, naltrexon en acamprosaat, worden specifiek voor alcoholverslaving voorgeschreven. De laatste twee officieel niet, althans niet in Nederland: baclofen is een spierverslapper en topiramaat is een medicijn dat onder andere voorgeschreven wordt aan migrainepatiënten en epileptici.

Maar in praktijk worden ze vaak off-label voorgeschreven, dat wil zeggen: gebruikt voor een ander doeleinde dan waarvoor ze ontwikkeld of goedgekeurd zijn. Om alcoholisme te bestrijden dus.

Ineffectief en soms gevaarlijk

In elk van de onderzoeken, samen goed voor 6036 proefpersonen, werd de effectiviteit van één van die medicijnen vergeleken met een placebo. De proefpersonen kregen een combinatie van medicijnen en psychologische begeleiding. Ze richtten zich op matiging van het alcoholgebruik, niet op totale onthouding (zoals wel het geval is bij programma’s als de Anonieme Alcoholisten).

Toen de onderzoekers de data van al die onderzoeken nog eens systematisch tegen het licht hielden, bleek geen daarvan overtuigend bewijs te leveren dat de pillen effectief zijn in het terugdringen van alcoholconsumptie.

Voor naltrexon en acamprosaat vonden ze geen enkel bewijs van effectiviteit. Bovendien stopten de gebruikers van nalmefeen en naltrexon relatief vaak voortijdig met de behandeling, vanwege 'onveilige effecten'. Gebruikers van de andere medicijnen deden dat soms ook, maar minder vaak.

Onbetrouwbare data

Nalmefeen, baclofen en topiramaat waren in sommige onderzoeken wèl effectiever in het terugdringen van de alcoholconsumptie dan het placebo. Maar die onderzoeken hadden een groot risico op onbetrouwbare resultaten. Dat kwam ofwel doordat een groot aantal deelnemers stopte met de behandeling voordat het onderzoek afgelopen was - in 81% van alle onderzoeken die ze bestudeerden was dat het geval - ofwel omdat niet te controleren viel of er niet selectief gerapporteerd was, wat gold voor 53% van de onderzoeken.

De onderzoekers keken vooral naar de effecten op het totale alcoholgebruik, maar ook naar eventuele gezondheidseffecten. Helaas: ze vonden ook geen enkel bewijs dat de behandelingen een positief effect op gezondheid kunnen hebben.

Kortom, meer onderzoek is nodig. Hoofdonderzoeker Clément Palpacuer legde uit in The Guardian: ''We hebben geen duidelijk bewijs gevonden dat deze medicijnen kunnen helpen drankgebruik te beheersen. Dat betekent niet dat de medicijnen ineffectief zijn; het betekent dat we het gewoon nog niet weten.''

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co