Plotseling praten met een buitenlands accent. Hoe kan dat?

Hoewel FAS een milde spraakaandoening lijkt, kunnen deze patiënten toch ernstige psychologische problemen krijgen, aldus Stefanie Keulen. Zij promoveert vandaag op haar onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Vrije Universiteit Brussel naar deze opmerkelijke stoornis. ‘Mensen beoordelen je onder andere op je accent. Je klinkt als een buitenlander en wordt daarom ook zo benaderd. Daarnaast verlies je een stukje van je identiteit.’

Tekst loopt door onder video.

Perceptie van de luisteraar

Hoewel een patiënt met FAS buitenlands klinkt, zijn luisteraars vaak verdeeld over wat voor een accent het is. Stefanie Keulen vroeg Franstalige studenten spraakfragmenten te beoordelen waar ook een Franstalige vrouw met FAS tussen zat.

De studenten dachten bijna allemaal dat de FAS-patiënte buitenlands was. Toen de onderzoekster vroeg welke moedertaal de studenten dachten dat deze vrouw had, werden meer dan tien verschillende talen genoemd. Keulen: ‘FAS is dus niet een echt buitenlands accent, de waarneming hangt voor een groot deel van de luisteraar af.’

Verschillende oorzaken

Om een beeld te krijgen van de verschillende soorten FAS, verzamelde Keulen informatie over alle gevallen die tot nu toe bekend zijn, ongeveer 180 in totaal. Ze gaf een duidelijke beschrijving van drie subtypen, waarbij de oorzaak van het syndroom verschilt.

Er zijn enkele gevallen bekend waarbij de patiënten al vanaf hun (vroege) kinderjaren met een heel ander accent praten. Samen met haar collega's heeft ze bijvoorbeeld een Vlaamse jongen beschreven die al vanaf het begin van zijn taalontwikkeling een Frans accent heeft.

Het kan ook een psychiatrische oorzaak hebben. Keulen: ‘FAS kan onder andere naar voren komen tijdens een psychotische aanval. Wanneer een patiënt dan medicijnen gaat slikken is het weer weg.’ Maar verreweg de meeste mensen met FAS krijgen het door een hersenbeschadiging, zoals een beroerte.

Timen van bewegingen

Keulen en haar collega’s vroegen zich af waar in de hersenen het proces van spraakproductie mis gaat bij FAS. Daarom bestudeerden zij twee patiënten bij wie het praten met een buitenlands accent was ontstaan door een beroerte. Opvallend genoeg zit de hersenbeschadiging niet altijd in de voorkant van de hersenen, waar een groot deel van de gebieden zitten die te maken hebben met spraakproductie.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Keulen ontdekt dat het syndroom vaak samenhangt met schade aan de kleine hersenen, een gebied dat belangrijk is voor de nauwkeurigheid en timing van de bewegingen die je maakt. Dit breindeel is dus ook verantwoordelijk voor de coördinatie van spraakbewegingen. Keulen: ‘Wanneer dit gebied is aangetast, leidt dit tot wijzigingen in de uitspraak.’

Een beschadiging aan de hersenstam kan ook leiden tot het ontstaan van FAS. Spraakgebieden aan de voorkant van het brein zijn verbonden met de kleine hersenen via de hersenstam. Wanneer er schade aan deze verbindingen is dan is er niet of nauwelijks informatieoverdracht mogelijk tussen spraakgebieden aan de voorkant van het brein en de kleine hersenen. Hierdoor kunnen de kleine hersenen hun werk niet meer goed doen, net als wanneer ze zelf beschadigd zijn.

FAS-patiënten kunnen compenseren

Toch is het gek dat je dan niet heel vreemd praat als je een hersenbeschadiging oploopt in gebieden die belangrijk zijn voor spreken. Volgens Keulen komt dit, omdat FAS-patiënten hun spraakstoornis kunnen compenseren. Je bent in tegenstelling tot ernstigere spraakstoornissen wel nog vrij goed verstaanbaar. Je uitspraak verandert alleen enigszins, wat voor de luisteraar klinkt als een ander accent.

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR)

Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in de Ochtend