Waarom de identificatie van omgekomen bootvluchtelingen zo lastig is

"Toen in Tunesië in 2011 de Arabische Lente begon, was de reactie in het Westen vooral dat Fort Europa beter bewaakt moest worden," zegt M’charek. Zelf is ze geboren in Tunesië en opgegroeid in Zarzis, een Tunesische kustplaats. M’charek kwam erachter dat in Zarzis veel drenkelingen aanspoelden. Er speelden daar grote vraagstukken over wat er met die mensen moest gebeuren en wie ze nu eigenlijk waren. Tegen die tijd had M’charek al in de gaten dat de rest van de wereld helemaal niet bezig was met de vraag welke personen achter de drenkelingen schuilgingen.

Forensische infrastructuur verplaatsen

"In Zarzis zijn ooit op één dag zesentwintig vluchtelingen aangespoeld," vertelt M’charek. "Ze hebben daar toen een heel team omheen gezet om ze beter te kunnen registreren." Deze mensen zijn later wel in een massagraf begraven. Toen familieleden kwamen vragen of die mensen toevallig bij hen hoorden, bleek het heel moeilijk om dat nog forensisch na te gaan. M’charek was op dat moment al langer bezig forensische technieken te bestuderen. "Ik vroeg me af: wat gebeurt er met die technieken als je ze verplaatst naar een andere plek, waar je de traditionele middelen niet kunt gebruiken?" Ze ging terug naar Zarzis om het uit te zoeken.

M’charek wilde weten hoe de forensische infrastructuur eruitziet in de gebieden waar veel drenkelingen aanspoelen. ‘Er is goede wil en zorg om dit te doen, maar de middelen ontbreken. Als je in Nederland van een potentiële misdadiger een DNA-monster hebt, kun je dat vergelijken met een grote databank van het Nederlands Forensisch Instituut. Die technologie heb je niet als je niet weet waar iemand vandaan komt.’ Alle biomedische benaderingen blijken vruchteloos en identificatiepapieren zijn vaak vervalst.

De lokale bevolking komt dus met alternatieve methoden om de stoffelijke overschotten te identificeren. Dat begint bij de vissers. Zij zijn volgens M’charek vaak de first responders: ze zien de boten en de lichamen als eersten, en nemen vervolgens contact op met de kustwacht en de politie.

Details zijn belangrijk

Bij de identificatie worden kleine details ineens van belang. Of iemand besneden is bijvoorbeeld, geeft aan welke religie iemand aanhangt en soms ook uit welk werelddeel die persoon komt. Kleding speelt een cruciale rol. De lokale instanties doen ook onderzoek op sociale media: als mensen tijdens de overtocht een selfie hebben gemaakt waar kledingstukken op te zien zijn, kun je die gebruiken als aanknopingspunt. Maar het beste werkt het als familieleden naar voren treden. Biologische vergelijkingen zijn dan makkelijker te maken. ‘Dat is ook wat het spannend maakt,’ aldus M’charek. ‘Het is geen conventioneel forensisch onderzoek.’

Klik hier om de volledige versie van dit artikel op de website van De Kennis van Nu te lezen.

Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).