Waarom je grote kans hebt op dementie als je naar Mars gaat

Deze week schreef de Amerikaanse president Barack Obama dat de VS in 2030 mensen naar Mars wil sturen, met de hulp van commerciële partijen en met de ambitie om daar een dag te blijven. Ondernemer Elon Musk, eigenaar van onder andere ruimtevaartbedrijf SpaceX, meldde twee weken geleden dat hij al in 2024 de eerste mensen naar Mars wil laten reizen.

Voor de astronauten die koers naar Mars gaan zetten, is er echter een groot risico, blijkt uit onderzoek dat deze week werd gepubliceerd. In Nature Scientific Reports staat dat Mars-reizigers onderweg tal van cognitieve problemen kunnen ontwikkelen, waaronder dementie-achtige verschijnselen.

Straling zorgt voor beschadigd brein

Oorzaak hiervan is de krachtige kosmische straling die de astronauten onderweg treft zodra ze buiten de beschermende magnetosfeer van de aarde zijn gekomen. Die straling kan lichaamscellen kapot maken en dus ook cellen in het brein. Bekend is dat patiënten met een hersentumor die worden bestraald daarna vaak onomkeerbare cognitieve problemen krijgen. Maar over wat er precies tijdens een reis naar Mars met het brein gebeurt, was tot voor kort weinig bekend.

Wetenschapsjournalist Bennie Mols vertelde over dit onderzoek bij De Ochtend op NPO Radio 1. Beluister het fragment hier:

Vorig jaar gepubliceerd onderzoek door dezelfde onderzoekers van de Universiteit van Californië had al laten zien dat bestraalde muizen en ratten zes weken na de bestraling dementie-achtige verschijnselen vertonen. Voor het nieuwe onderzoek wilden de wetenschappers weten of die verschijnselen langer aanhouden of wegebben.

De resultaten stemmen niet hoopgevend. Zelfs tussen de drie en zes maanden na het einde van de bestraling zijn zowel het brein van de proefdieren als hun gedrag nog steeds ernstig verstoord. In het brein vonden de onderzoekers afgestorven, ontstoken en beschadigde hersencellen. De gedragsexperimenten lieten zien dat de beestjes dementie-achtige trekken vertoonden, dat hun leervermogen en geheugen nog steeds sterk verminderd was en dat ze een grotere kans hadden ontwikkeld op een angststoornis.

De onderzoekers verwachten dat soortgelijke effecten ook bij menselijke astronauten optreden op hun reis van een maand of zeven naar de Rode Planeet. Astronauten die er met hun hoofd niet meer helemaal bij zijn, kunnen een toch al risicovolle missie nog meer in gevaar brengen.

Dan maar geen mensen naar Mars?

Toch trekken de Amerikaanse onderzoekers, die nauw samenwerken met ruimtevaartorganisatie NASA, niet de conclusie om dan maar geen mensen naar Mars te sturen. Ze hopen dat er oplossingen voor het stralingsprobleem worden gevonden, bijvoorbeeld in de vorm van materialen die de astronauten beter beschermen tegen de kosmische straling of geneesmiddelen die celschade kan voorkomen of repareren. Maar op allebei deze terreinen is vooralsnog weinig vooruitgang geboekt.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).