Iedere week neemt vaste columnist Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Deze week heeft hij een beetje een atypische column: het is een interview met medegeek, wetenschapsredacteur, wetenschapsjournalist en wetenschapspresentator Anna Gimbrère.

Als je vaker naar het programma Focus luistert, heb je hem ongetwijfeld al eens voorbij horen komen: Hens Zimmerman. De vriend van de show was te gast en niet zonder reden. Vannacht werd namelijk zijn 50e column uitgezonden en dat gaf een mooie aangelegenheid om deze zelfverklaard space-geek, eens wat nader aan je voor te stellen. Wie is die Hens Zimmerman nou eigenlijk? Hoe maakt hij zijn geluids-volle columns?

We blikken terug op de 50 columns, maken een soort 'making off' van zijn columns en presentator Steven Smit had een speciale verassing voor Hens in petto.

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA meldt dat de Mars-lander Insight na maanden lang wachten eindelijk voor het eerst een 'aardbeving' op de rode planeet heeft waargenomen. Zeg dus maar een Marsbeving. Het is de eerste keer dat er een beving op een andere planeet is gemeten.

Arwen Deuss, fysisch geograaf van de Universiteit Utrecht, is erg enthousiast over deze ontdekking. Deuss legt uit waarom het meten van deze Marsbevingen ons veel kan vertellen over de toekomst van onze aarde.

Denk eens aan een wetenschapper, een professor of een hoogleraar. Het zou zomaar kunnen dat er meteen een witte man met grijs haar die in je gedachte op popt. Dat kan anders en moet misschien wel anders anno 2019 vindt journalist Ingeborg van der Ven. Zij schrijft een boek over 10 vrouwen op steutelposities in de wetenschap en het hogeronderwijs.

Wie er in een lang weekend zoals dit Paasweekend op uit trekt, heeft genoeg tijd om zich van álles af te vragen. Waarom graven Duitsers kuilen in het strand? En waarom is de ondergaande zon eigenlijk rood?

In hun boek 'Het geheim van de frisbee' geven Bram Vermeer en Gerald Maurice antwoord op 159 van dit soort vragen. Natuurkundige en techniekdocent Gerald Maurice schuift aan met een doos vol experimenten.

Je kent het geluid vast wel. Je ligt in bed en er zoemt de hele tijd een vervelende mug rondom je hoofd. Nu zijn de muggen in Nederland niet zo gevaarlijk, maar in Afrikaanse landen leeft een levensgevaarlijke mug: de malariamug.

Muggenexpert Jeroen Spitzen, van de Universiteit Wageningen, doet onderzoek naar de malariamug en beheert deze week het twitteraccount van NL_Wetenschap.

Hij sprak over zijn onderzoek naar de malariamug en hij stelde dat mensen zelf veel aan muggenoverlast kunnen doen.

Aap noot mies wim zus jet. Iedereen leert lezen op de basisschool, Maar bij sommige kinderen gaat dat sneller dan bij anderen. Waar ligt dat aan?

Orthopedagoge Sietske van Viersen doet onderzoek naar de manier waarop kinderen lezen en woorden begrijpen. Dat doet ze, aan de universiteit van Oslo, in Noorwegen.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Vannacht bespreekt hij de zwaartekracht.

Als we het over vet hebben, dan heeft u daar waarschijnlijk negatieve associaties bij. Teveel vet is inderdaad ongezond, maar vet heeft ook goede kanten. We kúnnen zelfs niet zonder.

Over ons vet schreven Liesbeth van Rossum en Mariëtte Boon het boek 'Vet belangrijk'. Wij speken erover met Liesbeth van Rossum, arts-endocrinoloog en hoogleraar obesitas en stress aan het Erasmus Medisch Centrum.

Stel je voor, je gaat naar de opera, of een theatervoorstelling. En in plaats van dat je naar de schouwburg afreist, ga je gewoon op je bank zitten en zet je een VR-bril op.
Kunstenaar, filmmaker, interactief illustrator, Daniel Ernst maakte een opera in Virtual Reality met als titel Die Fernweh Oper. Centraal in deze VR-beleving staat de enorme Asteria, een operaster gemaakt van sterrenstof. Ze zingt speciaal voor jou en zoals in iedere goede opera draait alles om een tragische liefde.
Met livemuziek van Mischa Veldhuis en presentator Jacob de Vries testte de VR-opera live in de uitzending en dit leverde hilarische beelden op.

Zelfs bij vier uur na het overlijden er opnieuw in slagen om sommige hersencellen opnieuw actief te maken. Het is geen kleine prestatie dat Amerikaanse wetenschappers (dankzij hun 'BrainEx'-apparaat) voor elkaar hebben weten te krijgen. Hun onderzoek kwam terecht in het wetenschappelijke tijdschrift Nature en kon al zowel bij wetenschappers als het grote publiek op veel belangstelling rekenen.

Maar hoe moeten we die resultaten interpreteren? Zorgen die actieve hersencellen er dan ook voor dat de hersenen opnieuw actief worden? En hebben we onze ideeën over de betekenis van hersendood zijn (en de onherroepelijkheid ervan) dan altijd verkeerd geïnterpreteerd? We vragen het aan Gea Drost, neuroloog* bij het Universitair Medisch Centrum Groningen.

* In dit interview werd Gea Drost per ongeluk verkeerdelijk als neurowetenschapper aangekondigd, terwijl ze in realiteit neuroloog is.

Toen Antoni van Leeuwenhoek in zijn microscoop keek, zag hij dingen die nog niemand had gezien. Hoe moest hij dit uitleggen aan mensen die deze wereld nog nooit hadden gezien? Dat deed hij door middel van tekeningen. Door de hele geschiedenis van de wetenschap maakten wetenschappers gebruik van beelden om hun ontdekkingen uit te leggen aan andere mensen.

Bart Grob is conservator Biologie en Geneeskunde van het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden. Voor het museum bedenkt hij tentoonstellingen en hij weet alles van de verbeelding van de wetenschap.

Onderzoekers aan de Technische Universiteit Delft hebben tijdens hun experimenten met (bier)gisten voor het eerst een van de belangrijkste processen uit de evolutie van het leven geobserveerd: het ontstaan van nieuwe genen.

Dat proces begint bij de poging van de cel om een beschadigd gen in het dna te herstellen. Dat doet de cel door een kopie te maken van een ander gen dat in de buurt zit. Maar soms gaat er tijdens dat proces iets mis: de cel maakt een kopie te veel van een gen aan.

Genetici merkten al dat de kans op een nieuw soort gen in het DNA erg klein is zonder die te veel gekopieerde genen. Zo'n gen transformeert veel makkelijker tot een nieuw gen dat uiteindelijk anders is dan het origineel. Het is die transformatie, van een loutere kopie van een origineel gen naar een nieuwe gen, dat sterk vermoed werd onder biologen, maar nu ook voor het eerst werd waargenomen.

Zonder deze nieuwe ontstane genen zou de grote diversiteit en het ontstaan van nieuwe diersoorten niet mogelijk zijn. Weliswaar heeft het gen soms geen effect op de cel of is het zo beschadigd dat het gen niet meer werkt. Maar er zijn ook situaties waarin gekopieerde genen een nuttige functie hebben gekregen. En zo hebben wezens met deze voordelige genen een grotere kans om te overleven.

Marc-Robin Visscher bezocht het lab van de Delftse onderzoekers en sprak met een van de twee hoofdauteurs: biotechnoloog Nick Brouwers. De onderzoekers hopen dat deze kennis hen nog beter in staat stelt om bieren te verbeteren. Hun ontdekking werd gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschrift PLOS Genetics.

We zitten op een schat aan digitale medische gegevens, maar we benutten die gegevens veel te weinig. Dat stelt onderzoekster Parisa Kamali. Door die gegevens wél te gebruiken kunnen we de zorg goedkoper en beter maken, is haar veronderstelling. Ze werkt als arts in Beverwijk en promoveert morgen aan de Universiteit Maastricht op haar onderzoek naar borstreconstructies.

Een kleine uitbraak van mazelen op een kinderdagverblijf in Den Haag, een veel grotere uitbraak in een Joodse gemeenschap in New York, en een docent in Zoetermeer die de ziekte misschien zou hebben opgelopen...

Er is veel te doen om de mazelen. Maar moeten we ons nu ook direct acute zogen maken om de situatie in Nederland? Wij vragen het Jaap van Dissel, directeur van het centrum infectie-ziekte-bestrijding van het RIVM.

League of Legends, miljoenen mensen over de hele wereld spelen dit spel. De fantasy game is mateloos populair, maar wist je dat professionele gamers hun brood verdienen met het spel?

Afgelopen weekend stond Rotterdam Ahoy in het teken van E-Sports. In het sportcomplex werden de finales van de League of Legends European Championship gehouden. De professionele gamers werden toegejuicht door 15 duizend fans.

Gamer Simon Berkulo en docent Nieuwe Media en Cultuur aan de Universiteit Utrecht, Rene Glas, waren te gast. Zij spraken over de E-sports, de cultuur achter de games, de spelers, de fans en alles rondom de finale in Ahoy.

Een ramp voor Parijs en Frankrijk: de verwoestende brand in de Notre Dame. Frankrijk vindt dat Parijs diep in de ziel is getroffen. We praten over de waarde van de kathedraal met kunsthistorica Sanne Frequin, gespecialiseerd in de Middeleeuwen.

Update: Tot zover we weten hebben de rozenramen de brand het waarschijnlijk als bij wonder overleefd hebben. Hoeveel schade andere kunstobjecten zoals het orgel hebben opgelopen is nog niet volledig duidelijk.

Iedere week heeft een andere wetenschapper de macht over het twitteraccount van NL_Wetenschap. Sommige geven een kijkje op de universiteit en andere laten zien dat ze naast hun werk, ook nog gewoon een leven hebben.

Deze week is het de beurt aan maritiem historicus aan de Universiteit Leiden, Suze Zijlstra. Zij is gespecialiseerd in de 17e en 18e eeuw en dan vooral de koloniale geschiedenis en de Gouden Eeuw. De Gouden Eeuw wordt gezien als een welvarende periode, maar was dit voor alle inwoners van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden weggelegd?

Techdeskundige Tjitze Zijlstra weet alles over de nieuwste technologische ontwikkelingen van dit moment.

Deze week bespreekt Tjitze een nieuwe concurrent van Netflix, Disney+. De nieuwe functie van Windows 10 voor het 'veilig' verwijderen van een USB-Stick. Luisteren Amazon medewerkers mee naar spraakassistent Alexa. Komt er weer een onderzoek naar machtsmisbruik binnen Apple. En vertelt hij alles over de nieuwste Samsung Galaxy A80.

Elke week neemt columnist Hens Zimmerman ons mee ver de ruimte in en verwondert ons met een ander fenomeen. Dit keer introduceert hij de magnetar.

Van tijd tot tijd verschijnen er nieuwsberichten dat er in Nederland of in andere landen kleine stukjes plastics (zogenaamde micro-plastics) in het drinkwater zouden zitten. Maar de aanwezigheid van microplastics betekent nog niet hetzelfde als dat er gevaarlijk grote hoeveelheden microplastics in het drinkwater aanwezig zijn.

In een nieuw onderzoek in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vonden hoogleraar waterkwaliteit Bart Koelmans (Universiteit Wageningen) dat er bovendien nog veel scheelt aan de kwaliteit van de studies naar microplastics in drinkwater. 92 percent van de door hen onderzochte studies (46 van de 50) zou onvolledig of niet betrouwbaar zijn.

Hoewel er voorlopig geen aanwijzingen zijn dat mensen fysieke schade hebben ondervonden door microplastics, is in labstudies wel aangetoond dat microplastics in hoge concentraties wel degelijk schade kunnen opleveren (in de vorm van gebrekkige voedselopname of ontstekingen) bij levende wezens. In een wereld waarin het probleem van plastic afval groeit, is het dus erg belangrijk om de precieze hoeveelheden microplastics goed te kunnen meten. We vragen aan Koelmans waarom vele studies niet aan de nodige kwaliteitsnormen voldoen.

Gezond oud worden, dat wil toch iedereen? Dat blijkt soms lastig te zijn, maar wat als we kleine dingen, zoals ons eetpatroon, dat kunnen veranderen? Epidemioloog Pauline Croll onderzoekt de relatie tussen eetpatronen en het brein om erachter te komen hoe we gezonder oud kunnen worden.

Onderzoekers van het Nederlands Herseninstituut konden in de hersenen van ratten individuele hersencellen identificeren die een rat pijn doen voelen wanneer het een ander rat pijn ziet hebben. Hoewel eerdere regio's in het brein met plaatsvervangende pijn geassocieerd zijn, is het de eerste keer dat er specifieke 'sociale hersencellen' (oftewel spiegelneuronen) voor pijn zijn geïdentificeerd in levende wezens. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology

Zijn ratten dan empathisch en hebben mensen ook deze spiegelneuronen voor pijn? We vragen het aan neurobioloog Rune Bruls van het Nederlands Herseninstituut.

Het leven is al moeilijk genoeg, en dan denken we nog niet eens na over het ontstaan van het leven. Kleine cellen die zich vervormen en vermenigvuldigen en die ons maken tot de persoon die we nu zijn. Maar hoe ontstaan cellen? En uit wat voor materiaal bestaan ze?

In de Paradiso-lezingen van dit jaar met als thema 'De nieuwe natuur', krijgen acht wetenschappers het podium, om een lezing te geven over hun onderzoek. Deze week is het de beurt aan Professor Gijsje Koenderink. Ze is onderzoeksleider bij het natuurkundig instituut Amolf en bijzonder hoogleraar bij de Universiteit van Amsterdam. Ze heeft zich 12 jaar lang verdiept in de wereld van cellen en geeft aanstaande zondag haar lezing in Paradiso.

Voor het eerst hebben wetenschappers een zwart gat op de foto gezet. Die wetenschappelijke doorbraak maakten ze zojuist bekend op zes persconferenties over de hele wereld. Wij spreken met de bedenker van dit project, die al 19 jaar naar deze foto toe leefde. Heino Falcke, hoogleraar radiosterrenkunde en astrodeeltjesfysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen is moe en voldaan.

Het is wereldnieuws. Wetenschappers hebben zojuist de eerste foto ooit van een zwart gat gepresenteerd, op zes gelijktijdige persconferenties over de hele wereld. Marc-Robin Visscher was bij de persconferentie in Brussel en spreekt daar met natuurkundige Robbert Dijkgraaf, directeur van het Institute for Advanced Studies in Princeton. U weet het misschien wel, dat instituut was ooit de academische thuisbasis van Albert Einstein. Dijkgraaf geeft deze mijlpaal vijf sterren, net als bijvoorbeeld de vondst van het Higgs-deeltje.

Foto: Radboud University/J. Davelaar, BlackHoleCam Project

Hoewel Europese overheden vaak stimulerende maatregelen nemen om ook mannen vaker ouderschapsverlof te laten nemen, maken deze er maar in beperkte mate gebruik van. Leonie van Breeschoten, promovenda in de sociologie, wilde beter weten hoe dat komt. Daarom bevraagde ze de werknemers en werkgevers van 259 organisaties in negen Europese landen op de vraag waarom zij wel of niet gebruikmaken van verlofregelingen.

Hoewel het opzet van haar onderzoek niet per se representatief voor Nederland was, brengt Van Breeschoten in kaart hoe de organisatiecultuur een rol kan spelen in de besluitvorming van mensen om ouderschapsverlof wel of niet te gebruiken.

Het is de week van de overgang. Je kent waarschijnlijk wel iemand die in de overgang is geweest of misschien wel op dit moment is. Je moeder, oma, vrouw, misschien jij zelf. Iedere vrouw gaat er doorheen. Er echt over praten? Dat doet men minder gemakkelijk. Liesbeth Josiassen, bedenker van de week van de overgang, wil het taboe doorbreken.

Voor een doorwinterd microbioloog is het eigenlijk geen nieuws. Maar bij het grote publiek is er wereldwijd veel belangstelling ontstaan voor een groot artikel van The New York Times over de globale uitbraak van de Candida Auris. Het is het eerste gist dat zich als een resistente bacterie gedraagt, en het maakte in ziekenhuizen over de hele wereld al meer dan duizend dodelijke slachtoffers op 10 jaar tijd. Het kan ook op allerlei soorten materialen overleven, hele ziekenhuizen besmetten en niemand weet waar het echt vandaan komt.

We vragen medisch microbioloog Jacques Meis (Canisius Wilhelmina Ziekenhuis) in Nijmegen naar de ernst van de situatie in Nederland en de rest van de wereld. Meis is een van de sleutelfiguren die de globale uitbraak van de gist in kaart bracht.

Techdeskundige Tjitze Zijlstra weet alles over de nieuwste technologische ontwikkelingen van dit moment.

Deze week bespreekt Tjitze de waarschuwing van de AIVD voor de Chinese 5G-apparatuur. De nieuwe functie van Whatsapp waarmee je uitnodigingen van Whatsappgroepen kunt weigeren. Opnieuw een fout van Facebook, waarbij gebruikers het wachtwoord van hun e-mail moesten geven. En een Top-3 van de beste tech 1-april grappen van dit jaar.

Columnist Hens Zimmerman doet een duit in het zakje voor de slaapspecial van Focus. Geheel in thema krijgen we van hem een heerlijke slaapmeditatie.

Overbevissing, verzuring en uitstervende diersoorten... Onze oceanen staan onder druk. Daarom hebben de Verenigde Naties besloten dat er een internationaal verdrag moet komen dat de open oceanen beter beschermt dan nu het geval is. En daar wordt druk over gepraat, óók met wetenschappers.

Een van hen is Gert Jan Reichart, hoofd van de afdeling oceaanonderzoek van het Nederlands koninklijk instituut voor onderzoek der zee en hoogleraar mariene geologie aan de Universiteit Utrecht.

Hoeveel koeien zijn er in Nederland? En hoeveel hectare landbouwgrond hebben we eigenlijk? Zomaar twee vragen die landbouweconoom Petra Berkhout de twitter-wereld ingooide deze week. Wat weten we nou eigenlijk van de agrarische sector in Nederland?

Petra werkt bij het Wageningen Economic Research instituut dat is verbonden aan de Universiteit van Wageningen en ze beheert deze week het twitteraccount @NL_Wetenschap.

Sms'en of bellen achter het stuur is zoals bekend gevaarlijk. Maar ook trekvogels die 's nachts vaker tjilpen hebben 's nachts een veel grotere kans om tegen gebouwen te pletter te slaan. Ook al is het een bizarre ontdekking, het is wel een vaststelling uit een zeer grote studie van het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the Royal Society B, gebaseerd op data van meer dan 70.000 vogelbotsingen in de Amerikaanse steden Chicago en Cleveland.

Hoewel het vooral om Amerikaanse trekvogels gaat ziet bioloog Sjouke Kingma (Universiteit Wageningen) weinig redenen waarom je de conclusies niet naar Nederland of Europese trekvogels kunt trekken. Kingma geeft ons de meest waarschijnlijke verklaring voor het fenomeen. Lichtvervuiling speelt daarbij een zeer belangrijke rol.

Bergers die op zoek waren naar containers van het schip Zoe hebben een bijzondere vondst gedaan op de bodem van de Noordzee: een scheepswrak van rond 1540. Het schip verkeert nog in redelijk goede staat, en herbergt vermoedelijk honderden tot duizenden kilo's koper. Een deel ervan is eerder al naar boven gehaald en gepresenteerd.

Het is het oudste zeevarend schip dat ooit in Nederlandse wateren is ontdekt. Verslaggever Trudy van Rijswijk bekeek de plantekeningen met maritiem archeologen Thijs Coenen en Alice Overmeer en stond versteld van hoe gedetailleerd ze het schip al kunnen dateren.

Slaappillen, slaap-apps of andere technische snufjes. Wat helpt er nou echt als je problemen hebt met slapen? En wat gebeurt er als je weinig slaapt?

Neuroloog, Somnoloog en oprichter van het Amsterdam Slaapcentrum, dr. Hans Hamburger, sprak over de gevolgen van slaapproblemen en hoe je slaaptekort kunt voorkomen.

Franse zeeonderzoekers zijn gealarmeerd over het aantal dode dolfijnen dat aanspoelt aan de kusten rond La Rochelle in Zuid West Frankrijk. Dit jaar (van 1 januari tot aan 18 maart) zijn er het al meer dan 1100. Daarmee is het record van 2017 volgens de wetenschappers al verbroken, terwijl 2017 minstens veertig jaar lang niet geëvenaard was. Volgens de onderzoekers zou negentig procent van de dolfijnen zijn omgekomen door de visvangst, en vele dolfijnen tonen sporten van lichte tot zware lichamelijke verminking.

We vragen aan dierenpatholoog Lonneke Ijsseldijk (Universiteit Utrecht) waar deze verminkingen vandaan komen, hoe het kan dat deze opstoot in sterfgevallen plaatsvindt, en hoe het met het dolfijnenbestand in Frankrijk gesteld is.

De droom van iedere ecoloog: onderzoek doen in het tropisch regenwoud van Zuid-Amerika. Ecoloog Masha van der Sande doet dat. Brazilië, Guyana, Bolivia, allemaal landen waar ze al geweest is om onderzoek te doen naar de geschiedenis van het tropisch regenwoud.

Een op de zeven kinderen is te zwaar. Daarom starten in het hele land projecten om hen richting een gezond gewicht te krijgen. Centraal staat een coach die samen met het gezin kijkt wat er nodig is. En die in kleine stappen helpt om gezonder gedrag echt te integreren in het dagelijks leven.

Limburg zet in op het project 'Your COACH Next Door'. Joris van de Kerkhof ging lans bij de 10-jarige Nathalie, die het afgelopen jaar mee deed aan een pilot.

Uit onderzoek van het UMC Maastricht blijk dat kinderen gezonder worden door deze aanpak. De komende jaren hopen ze aan te tonen dat de aanpak ook kosteneffectief is.

Op het twitteraccount @NL_Wetenschap neemt iedere week een andere wetenschapper je mee in zijn leven op de universiteit. Het account zit inmiddels over de 7500 volgers en deze week is het de beurt aan Cynthia Liem, universitair docent aan de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica aan de TU Delft. En ook nog eens muzikant!

Deze bijzondere modellen zien allerlei soorten verbanden. En dat kan van alles zijn: interacties tussen: mensen, tussen bacteriën maar ook bijvoorbeeld tussen criminele netwerken. Onderzoeker Peter Sloot doet in Singapore onderzoek naar allerlei soorten verbanden en legt uit wat complexe systeem modellen nou zijn.

Iedere week neemt Hens Zimmerman ons mee naar de ruimte en onthult hij op zijn geheel eigen wijze de geheimen van ver buiten de dampkring. Dit keer beantwoordt hij de vragen van luisteraars over het heelal.

Meer dan 500 soorten kikkers en andere soorten amfibieën (padden, salamanders) wereldwijd zijn door eenzelfde schimmelziekte (chytridiomycose) in aantal achteruit aan het gaan. Zo stelt een grote internationale studie (geleid door Australische en Belgische onderzoekers) in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Van minstens 90 soorten wordt verondersteld dat ze al van de aardbol zijn verdwenen. Het is daarmee het grootste gedocumenteerde verlies aan biodiversiteit dat ooit door een enkele ziekte veroorzaakt werd. Toch gaan de onderzoekers nog uit van 'conservatieve schatting' (gevallen waarvan het echt zeker is dat de ziekte bijdroeg aan de achteruitgang van een soort).

Hoewel de amfibieënziekte al lang bekend is onder wetenschappers was de impact ervan wereldwijd nog niet onderzocht. Ze wordt veroorzaakt door schimmels die enkel op de huid van amfibieën leven. Veel amfibieën hebben hun eigen schimmelvarianten waar ze probleemloos mee kunnen leven, totdat ze in contact komen met meer onbekendere huidschimmels van andere amfibieën. Daarom wordt de toenemende globalisering en (dieren)handel door de mens voornamelijk als oorzaak voor deze trend aangeduid.

Frank Pasmans is hoogleraar dierengeneeskunde aan de Universiteit Gent en een van de hoofdauteurs van het onderzoek. Hij vertelt dat de achteruitgang in amfibieën ook gevolgen heeft voor de mens.

Biotechnologie wordt steeds belangrijker, ook in ons dagelijks leven. Er is nauwelijks een gebied te noemen waar de biotechnologie geen rol zal gaan spelen. Van milieu en gezondheid tot wetenschap en economie.

In de Paradiso-lezingen van dit jaar met als thema 'De nieuwe natuur', krijgen acht wetenschappers het podium, om een lezing te geven over hun onderzoek. Aankomende zondag is het de beurt aan professor Han Wösten, hoogleraar microbiologie aan de faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht.

'De wereld is beschimmeld', zo luidt de titel van zijn lezing. Vannacht gaf hij alvast een voorproefje van zijn lezing. Zo sprak hij over de ondergewaardeerde rol van schimmels en vertelde hij over de mogelijkheden die schimmels bieden voor de toekomst.

Dit jaar gaat de Turing award, de officieuze Nobelprijs voor computerwetenschap, naar drie ingenieurs die aan de wieg hebben gestaan van de zogenaamde 'deep learning'-technologie: de Canadezen Geoffrey Hinton en Yoshua Bengio, en de Fransman Yann LeCun.

Deep learning kent enorm veel toepassingen die nu niet meer uit het leven weg te denken zijn. Gezichtsherkenning van foto's op Facebook, Google Translate, virtuele assistenten als Siri en Alexa, screening van medicijnen of medische scans, zelfrijdende auto's. Het zou allemaal onmogelijk zijn zonder deze revolutionaire technologie die computers een stuk intelligenter maakt. Tegelijkertijd is het bekend dat verschillende beroemdheden hun vrees hebben geuit dat computers en robots uiteindelijk de mens in slimheid zullen overtreffen.

Bennie Mols is wetenschapsredacteur en gespecialiseerd in robots en kunstmatige intelligentie. Hij legt ons uit wat deep learning exact inhoud en wat we volgens hem in de toekomst van deze technologie kunnen verwachten.

Geraak je in nood in een drukbevolkte situatie? Dan luidt een welbekende stelling uit de psychologie (het omstander- of 'bystander'-effect) dat je wel eens minder op mensen hun hulp kunt rekenen dan je in eerste instantie zou denken. Met zo veel potentiële helpers zouden mensen ironisch genoeg aanvoelen dat anderen wel in de bres zullen springen in hun plaats, met het resultaat dat er amper iemand zou helpen.

Een nieuw antropologisch onderzoek, geleid door het Nederlands Studiecentrum Crimininaliteit en Rechtshaving (NSCR), stelt hier nu grote vraagtekens bij. Niet omdat het omstandereffect niet van invloed zou zijn of niet zou bestaan*. Wel omdat ze in hun studie merkten dat er in 90 procent van de noodgevallen altijd wel iemand opstaat om in te grijpen. Het omstandereffect zou dus weinig van invloed zijn op de gevolgen voor de mensen in nood .

Het onderzoek (dat volgens De Volkskrant binnenkort in het wetenschappelijke tijdschrift American Psychologist zal verschijnen) keek naar 219 gefilmde opstootjes in Amsterdam, Kaapstad (Zuid-Afrika) en Lancaster (VK). Hoewel zo echte omstandigheden onderzocht konden worden (in plaats van op lab-testen te moeten afgaan) is het niet onbelangrijk om te vermelden dat de onderzoekers enkel keken naar conflictsituaties (van heftige woordenwisselingen tot slaande ruzies) tussen personen nabij restaurants, discotheken en bars (waar vaker veiligheidscamera's hangen). Situaties zoals een auto-ongeluk op de weg, een brandend huis, een bankoverval of een bedelaar in de vrieskou vallen daarmee uit de beschouwing van deze studie.

We praten eerst met de hoofdonderzoeker, Marie Rosenkrantz Lindegaard, antropoloog bij het NSCR. Vervolgens luisteren we naar het verhaal van Rob de Jonge, de man die de dader van een gewapende overval eigenhandig wist tegen te houden. Volgens Lindegaard een erg zeldzame en riskante situatie.

* Door decennialang onderzoek zijn psychologen er al achter gekomen dat het omstandereffect lang niet altijd opgaat. Een studie-review uit 2011 toonde bijvoorbeeld aan dat mensen in duidelijk gevaarlijke toestanden sneller geholpen worden. Ook factoren zoals het vermogen van omstanders om te kunnen helpen (bv. verpleger, EHBO-werker), de afwezigheid van een dader, de persoonlijke motivatie van de omstander om te helpen, en de tijd om te helpen, spelen mee.
FacebookTwitterE-mail

Op het Russisch Ereveld in Leusden liggen verschillende onbekende Sovjet-soldaten die tijdens de Tweede Wereldoorlog in onze contreien sneuvelden. Onderzoeker en Oud-Rusland-correspondent Remco Reiding begon zich 20 jaar geleden in te zetten om hun identiteit te achterhalen en hun nabestaanden te vinden. En zo, na 70 jaar onduidelijkheid, kunnen voor het eerst het levenseinde en de begraafplaats van twee soldaten aan hun (Georgische) families meegedeeld worden. Tot grote ontroering van de nabestaanden zelf.

Naast Remco Reiding praten we met forensisch onderzoeker Lex Meulenbroek van het Nederlands Forensisch Instituut. Meulenbroek legt uit hoe het instituut dankzij het speurwerk van Reiding en de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht tot de juiste DNA-match kon komen. Decennia nadat de soldaten hun huis en gezin verlieten.

Misschien ken je ze wel. Pensionado's die een achter de geraniums zitten en een kaartje leggen. Maar dit is niet weggelegd voor de 76-jarige Christine Schunck. Aanstaande donderdag promoveert ze aan de faculteit Filosofie, Theologie en Religie Studies van de Radboud Universiteit.

Haar promotieonderzoek over de katholieke missionering van 1499 tot 1776 op Curaçao blijkt niet vanzelf te zijn gegaan. In de rubriek 'het Lekenpraatje' neemt Christine je mee in haar opmerkelijke levensverhaal. Hoe ze als 22-jarige studente besloot om naar Curaçao te gaan. En hoe ze door een tumor in haar linkeroor haar promotieonderzoek noodgedwongen moest stoppen en hoe dat haar op het randje van de dood bracht.

Ten slotte duiken we in haar promotieonderzoek, de tijd van de grote ontdekkingen. De Spanjaarden kwamen in 1499 op Curaçao, het begin van de katholieke missies naar het eiland. Maar wat gebeurde er met Curaçao toen de Hollandse West-Indische Compagnie het eiland veroverde tijdens de Tachtigjarige oorlog? En waarom noemt Christine de katholieke missionering op Curaçao, de intolerante tolerantie?

Het is een bijzonder groot discussiepunt onder hersenwetenschappers. Eerst was de stelling dat de hersencellen in je brein afnamen na je 25ste. Dan ontstond er in navolging bij dieren, oplopend bewijs dat er bij volwassen mensen in een gebiedje in de hippocampus (de getande winding) toch nog nieuwe hersencellen aangemaakt worden. Maar onder andere een studie uit het wetenschappelijke tijdschrift Nature vorig jaar kon deze nieuwe hersencellen (oftewel neurogenese) bij mensen toch niet vinden.
Een nieuwe studie uit Nature Medicine spreekt deze laatste studie opnieuw tegen. Door in het brein te kijken bij 13 gezonde mensen (tussen 43 en 87 jaar) die net overleden waren, maken ze zich sterk dat ze minstens tienduizend nieuwe cellen in de getande winding vonden. De onderzoekers verklaren het verschil in hun bevindingen met de Nature-studie door verschillende onderzoeksmethoden, o.a. om de afbraakproces van hersenweefsel van overledenen tegen te houden. De aanmaak van het aantal nieuwe hersencellen daalde wel met de leeftijd (zo'n 30 percent), en in vergelijking met leeftijdsgenoten vonden de onderzoekers dat Alzheimer-patiënten tot 30 percent minder nieuwe hersencellen hadden dan gezonde mensen uit dezelfde leeftijdscategorie.
Hoewel vele hersenonderzoekers de studie erg sterk vinden, bestaat er een algemene consensus dat nieuw onderzoek de resultaten moet bevestigen om helemaal zeker te zijn. We spreken over het belang van de hippocampus en de aanmaak van nieuwe hersencellen met neurobioloog Paul Lucassen (Universiteit Amsterdam)

Techdeskundige Tjitze Zijlstra weet alles over de nieuwste technologische ontwikkelingen van dit moment. Hij ging een uur lang in gesprek met presentator Jacob de Vries en hij beantwoordde de vragen van de luisteraars.

In deze techspecial bespreekt Tjitze de nieuwe privacyproblemen van Facebook over de wachtwoorden van de gebruikers. De plannen van Google en Apple op gamegebied. Een anti-virus app van Android en of deze app noodzakelijk is voor de beveiliging van je telefoon. En hoe kun je het beste met je wachtwoorden omgaan?