Pechtold opereert als een dief in de nacht

Neem nu het vluchtelingendebat dat tijdens de kabinetsformatie zo’n belangrijke rol speelt. CDA, VVD en zelfs D66 bleken, in tegenstelling tot GroenLinks, bereid om na te denken hoe een Turkije-achtige deal ook met Noord-Afrika gesloten zou kunnen worden. De drie partijen waren het erover eens dat als in sommige Noord-Afrikaanse landen goede afspraken zouden kunnen worden gemaakt opvang in de eigen regio de voorkeur verdiende. Indien immers uitsluitend daar asielaanvraag gedaan zou kunnen worden zouden vluchtelingen niet meer op gammele bootjes hoeven te stappen.

Vorig jaar dachten twee van deze drie partijen, CDA en D66, heel anders over de Turkije deal. Op 9 maart 2016 zei Buma in reactie op de Turkije deal: “Premier Rutte heeft Europa in de uitverkoop gedaan. Turkije kan eisen wat het wil en krijgt het vervolgens ook.” Buma vond toen dat “Turkije tijdelijk buitenspel gezet moet worden en de vluchtelingen opgevangen moeten worden in Griekenland”. Spoedig bleek echter dat de Turkije deal succesvol was in het voorkomen van verdrinkingsdoden. Dit succes heeft Buma er kennelijk toe gebracht om zijn opvattingen te wijzigen en een Turkije-achtige deal met Noord-Afrika nu wel te steunen.

Hoe dacht D66 over de Turkije deal? Alexander Pechtold zei op 11 augustus 2016 in het tv-programma EenVandaag: “dat Turkije zich niet aan de afspraken houdt en dat duidelijk moet worden gemaakt dat de deal van tafel is. Het is wachten op het moment dat Erdogan de grenzen weer openzet. Voor mij zou het pas spectaculair succesvol zijn als wij als Nederland in Europa durven te zeggen: wij zwichten niet voor een dictator en vangen desnoods zelf weer meer vluchtelingen op."

Diezelfde Pechtold zegt nu tijdens een recent kamerdebat dat hij niet goed kon begrijpen waarom Jesse Klaver is weggelopen. Met de formulering van Tjeenk Willink was immers niets mis. De EU-Turkijedeal voldoet immers aan het internationale recht en vergelijkbare afspraken zijn mogelijk met Noord-Afrikaanse landen. Dat is toch een heel ander geluid dan Pechtold nu laat horen.

Zo gaat het in de politiek. Indien een in het verleden bekritiseerde internationale deal toch succesvol blijkt te zijn in het voorkomen van verdrinkingsdoden zoeken politici naar een geschikt moment om de draai te maken in de hoop dat het geheugen van de kiezer hem of haar in de steek laat.

Is dat laakbaar? Nee, de essentie van de politiek is compromissen sluiten en het verwerken van nieuwe inzichten en ervaringen. Alleen dwazen veranderen nooit van mening.

Het kan echter wel anders. Politici kunnen ook ruiterlijk erkennen dat zij op basis van nieuwe argumenten tot nieuwe inzichten zijn gekomen. Kiezers kunnen dat heel goed begrijpen.

Het zou fijn zijn als zij dan ook helder uitleggen dat Europa niet onbeperkt vluchtelingen kunnen opnemen. Als dat immers zou gebeuren schaden zij de belangen van de eigen burgers die eveneens afhankelijk zijn van de verzorgingsstaat. Het is namelijk niet zo dat elke vluchteling onmiddellijk werk vindt. Zelfs een hoogopgeleide man of vrouw in Syrië ontdekt dat onze universiteiten zijn of haar diploma niet erkennen.

Politici zouden ook kunnen uitleggen dat een onbeperkte instroom uiteindelijk de rechtsstaat bedreigt. Het is immers niet zo moeilijk te voorspellen dat een ongereguleerde instroom anti-migratie politieke partijen aan de macht zouden helpen die vaak minder zwaar tillen aan rechtstatelijke waarden.

Uiteindelijk gaat het in de politiek om het balanceren van de rechten van vluchtelingen en die van de eigen burgers. D66'ers durven zo’n zin niet in de mond te nemen omdat het de suggestie wekt dat men onvoldoende oog zou hebben voor de noden van de meest kwetsbaren. Dat is echter een vergissing omdat een ongereguleerde instroom het draagvlak voor het opnemen van politieke vluchtelingen snel erodeert. Het is dus veel beter om dit dilemma helder te verwoorden. Ook voor politieke vluchtelingen.

Dit was niet de weg die Pechtold koos. Hij verschool zich achter de brede rug van Tjeenk Willink en een hoge ambtenaar van Buitenlandse Zaken die zeiden dat er met de Turkije deal rechtstatelijk niets mis was. Dit alles mag, maar een vleugje meer politieke moed had de leider van D66 gesierd.

Arend Jan Boekestijn is commentator van Dit is de Dag