Achterlijk trots op het eigen land

'Zo iemand heet in onze kringen een profeet', zei een Kamerlid van de ChristenUnie laatst tegen me. Hij had het over Pim Fortuyn. De man die het grootste deel van het Binnenhof in 2001 en 2002 bijna in zijn eentje op de kast kreeg met controversiële uitspraken.

Het meeste stof deed Fortuyn opwaaien in een stevig interview in De Volkskrant. Hij zei daarin af te willen van artikel 1 van de grondwet (het discriminatieverbod) en noemde de islam 'een achterlijke cultuur'. Fortuyn werd er zelfs zijn partij Leefbaar Nederland voor uit gezet.

Verweesd

Onderdeel van Fortuyns redenering was dat de Nederlandse samenleving 'verweesd' was geraakt door het wegvallen van de kerk en de ontzuiling. Een jarenlange zoektocht in de media, politiek en wetenschap volgde naar de nationale identiteit. Wat delen we nou eigenlijk met elkaar?

De politiek volgde. Zo stemde bijna de hele Tweede Kamer in met het installeren van een vlag in de vergaderzaal, het kabinet wil dat we het Wilhelmus beter leren op school en PvdA-voorman Asscher pleitte bij de laatste verkiezingen zelfs voor 'progressief patriottisme'. Chauvinisme is 'in'.

Turkije

Waar dat toe kan leiden zien we in Turkije. Nog steeds is het daar taboe om te praten over misschien wel de zwartste pagina uit hun geschiedenis: De Armeense genocide. Op de herdenkingsdag schreef president Erdogan een bizarre brief aan de Armeense patriarch: de 'massale humanitaire crises' kwamen voor bij de 'desintegratie van elk ander rijk'. Wegkijken troef.

Om het nóg gekker te maken: de hoofdverantwoordelijken voor de genocide (Talaat Pasja en Enver Pasjaa) hebben nog steeds een eremonument in Istanboel. Waarom kan zo’n prachtig land, met zo’n rijke geschiedenis geen afstand nemen van de wandaden van foute leiders?

Beeldenstorm

Nederland is niet immuun voor die neigingen. Begin vorig jaar sprak Wierd Duk bijvoorbeeld over een aanval op 'nationale iconen'. Een buste van Johan Maurits was verplaatst in het Mauritshuis vanwege maatschappelijke druk en de J.P. Coenschool in Amsterdam veranderde van naam.

Als toenmalig redacteur van WNL’s Goedemorgen Nederland bereidde ik een interview met hem voor. Hoe dacht hij over de genocide die Coen had uitgevoerd? En wat vindt hij van een Turks monument voor de bedenkers van de Armeense genocide? Die kritische vragen werden op last van hogerhand geschrapt. 'Goed, maar te links'. Duk moest winnen.

Achterlijk

Fortuyn legde uit wat hij met 'achterlijk' bedoelde: "Al die dubbelzinnigheid. Het heeft wel iets weg van die oude gereformeerden. Gereformeerden liegen altijd. En hoe komt dat? Omdat ze een normen- en waardenstelsel hebben dat zo hoog ligt dat je dat menselijkerwijs niet kunt handhaven."

Oftewel: de waarheid verdoezelen, omdat trots geen schande verdraagt. Inderdaad, dat is achterlijk. In Turkije, in Nederland, overal. Juist Fortuyn wilde breken met de cultuur van 'wegkijken'. Waarom doen we dan toch zo moeilijk als het over onze eigen schandes gaat? Maakt dat een natie niet juist groots?

Weg-met-ons-mentaliteit

Een hele reeks navolgers van Fortuyn (Herben, Wilders, Baudet) verzet zich inmiddels tegen de 'weg-met-ons-mentaliteit'. Voor Baudet is het zelfs hét doel van zijn partij, zo schreef hij laatst. Een cultuur waarin we onszelf moedwillig tekort doen uit schuldgevoel voor onze welvaart en geschiedenis. Met een 'verweesd' land tot gevolg. Nederland moet weer trots zijn!

Gefundeerde trots op vrijheid en democratie is prachtig. Maar die verdraagt, nee, vereist wel zelfkritiek. Dat voorkomt dat we straks met de vinger vooral naar anderen wijzen zoals kleine kinderen en autocraten. Anders is trots gewoon een excuus voor wegkijken, het vastklampen aan sprookjes en schaamteloze zelfverheffing. De weg naar de achterlijkheid. Is dat niet juist weg-met-ons?

Joost Bekendam is politiek redacteur bij De Nieuws BV en vervangt deze week David van der Wilde.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.