Ladies referees: waarom niet?

Het is een halve eeuw geleden dat ik nog in de Nederlandse eredivisie dezelfde sport speelde: basketbal. De wereld zag er toen anders uit en ineens stond daar Margriet Buitenhuis, een vrouw. Zij werd door de scheidsrechterscommissie van de NBB goed genoeg bevonden mannen eredivisiewedstrijden te leiden en dat gebeurde toen vaak naast een veteraan-mannelijke scheids.

Na enige tijd werd het 'gewoon' haar in een wedstrijd te zien

Ik weet nog dat er in eerste instantie gek naar haar werd gekeken, zoals waarschijnlijk met alle vrouwen gebeurt die in een puur mannenwereld binnenstappen met een officiële functie. Ja, er werd wel eens op haar gemopperd, maar ik herinner me toch geen uitwassen. Die kwamen vaak wel uit het licht opstandige publiek dat haar verbaal toetakelde. Uiteraard van afstand en anoniem in de massa. De scheldwoorden waren ordinair, maar namen af naar gelang ze meer wedstrijden ging fluiten en het, na enige tijd, 'gewoon' was om haar in een wedstrijd te zien. Gemopper bleef, maar dat ondergingen mannelijke collega’s van haar ook.

Toen ze, na een leuke carrière, met fluiten stopte, werd ze hoofd van de jury bij eredivisiewedstrijden. Ze was betrouwbaar, soms een tikje rauw in haar uitingen, maar ze begreep waarmee ze bezig was: met rechtspreken in een sportwedstrijd. Het leger van grote, zware, atletische spelers om haar heen had haar geaccepteerd.

Ondenkbaar dat een vrouw een mannenwedstrijd zou fluiten

Opmerkelijk was het toen wel dat Amerikaanse spelers in de Nederlandse competitie veel meer moeite met haar aanwezigheid hadden dan de Nederlandse collega’s. In Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden immers, was het ondenkbaar, zo zeiden die spelers toen, dat een vrouw een mannenwedstrijd zou fluiten. On-denk-baar…what? A woman-ref…O no!

Opmerkelijk dus: wat bij ons in de jaren 1968-72 begon, kon in de USA in die tijd helemaal nog niet. Daar moest ook nog geprobeerd worden om zwarte scheidsrechters in wedstrijden tussen blanke ploegen te passen, helemaal in het diepe zuiden van het grote land, hetgeen een schier onmogelijke propositie was: het publiek toen pikte het niet dat een zwart medemens de rol van scheidsrechter toegewezen kreeg. Racistische verwensingen waren aan de orde van de dag bij de zwarte pioniers van die dagen.

Vier vrouwen floten in de NBA

Inmiddels hebben vier vrouwen in de NBA wedstrijden gefloten: Violet Palmer moest het ijs breken en deed het van 1997 tot 2016. Dee Kantner floot slechts kort (1997-2002) en Lauren Holtkamp (met Nederlandse voorouders) was de eerste vrouw die in 2014 begon als een fulltime officieel lid van de hoofdmacht van ruim zestig NBA-scheidsrechters. De komst van Ashley Moyer-Gleich, dit jaar, maakt het kwartet vol.

Dee Kantner was tevens de eerste vrouw die ook weer ontslagen werd door de NBA; men vond haar niet goed genoeg. Na een dip van een vol jaar pakte ze haar zaken weer op en schopte het tot scheidsrechter bij de Olympische Spelen en in de WNBA en de College Final Four. Zij vertelde ooit dat ze een persoonlijke fout aan een bekende prof gaf (zijn naam noemde ze niet) en dat deze reageerde met de woorden: "Als ik je nou vanavond meeneem voor een leuk etentje, zal je dan niet meer van die ongelofelijke blunders maken?"

Vrouwen bleven overeind

De vrouwen die tot nu toe tussen de wereldsterren hebben gelopen, zijn, op Kantner na, overeind gebleven in een wereld die, in het speelveld, aan elkaar hangt van F-woorden en B-uitspraken. De eerste maal dat Moyer-Gleich door een speler aangesproken werd met "f…you", stond ze even perplex en floot niet. Een toegesnelde mannelijke collega, gaf een knallende technische fout aan de betrokken speler die later zijn excuses bij Moyer-Gleich kwam aanbieden.

In een interview met een Amerikaanse collega bevestigde ze onlangs dat het F-woord veel voorkomend is, maar dat de meerderheid van spelers zich tegenover haar inhoudt. Het aantal maal dat ze “bitch” is genoemd, lacht ze weg… heel vaak. Maar ook zegt ze: "Er zijn ook spelers die gewoon leuk en aardig tegen je zijn, ja er zijn er ook die in een wedstrijd lopen te flirten…daar kan ik tegen. Zo’n bitch ben ik dus ook weer wel."

Historisch moment

Toen de drie vrouwen (alle drie dertigers) op 18 november 2018 als allereerste een all-female trio bij een prof basketbalwedstrijd vormden, werden ze door de spelers en coaches van beide teams met egards ontvangen en vooral gefeliciteerd met dit historische feit.

Moyer-Gleich zei: "Als je er goed over nadenkt is het te gek dat we zo lang hebben moeten wachten om als scheidsrechter in het profbasketbal te worden geaccepteerd. Ik fluit als mens, maar anderen om je heen zeggen ‘je fluit als vrouw’…Toen heb ik gevraagd wat is het verschil tussen een man en een vrouw die als scheidsrechter aangeduid worden? Dan zie je mensen zich ineens realiseren wat voor gekke opmerking dat eigenlijk is, dat vrouwen niet kunnen fluiten."

Overigens: alle Amerikaanse vrouwen hierboven genoemd, maakten hun universitaire studie af en hadden goede civiele banen in het hoger onderwijs, in de technische branche en in overheidswerk alvorens ze fulltime referee werden. Als u de beelden wilt zien: ga naar NBA en zoek 'First All-Female Officiating Crew'. Je ziet de drie vrouwen met de twee aanvoerders voor de wedstrijd.

Toni Patillo geeft de mannen mee: "Stay healthy". Prachtige opmerking. Niets vrouwelijks, maar menselijk…hoewel ik niet weet of veel mannelijke scheidsrechters zo’n zinnetje voor een wedstrijd zullen uitspreken.

Over Mart Smeets

Mart Smeets is radio- en televisiepresentator, journalist en sportcommentator. Iedere zaterdag beschouwt hij voor EenVandaag gebeurtenissen en verhalen uit de sportweek, en zaken die daar aan verwant zijn.