Een verrassende Halloween

Afgelopen Halloween leverde een opmerkelijke onderwerpkeuze in kleding op. Zij verscheen in het beroemde atletiekpakje van Florence Griffith Joyner, waarmee de atlete in 1988 in Seoul de Olympische 100 meter-finale winnend wist te lopen in de ongehoord snelle tijd van 10.49. Ja, inderdaad, met borstnummer 371: een quizvraag van de hoogste orde.

Voor de niet-kenners: dat wereldrecord staat nog altijd en we zijn inmiddels dertig jaar later! Neen, ik suggereer niets, want ik kan niets bewijzen. Jay-Z had zich gekleed in een trainingspak dat de Amerikaanse sprinters Tommie John en John Carlos droegen tijdens de Mexico Games in 1968. De twee Amerikanen (die eerste en derde werden op de 200 meter) werden die dagen wereldnieuws.

Trainingspakken

Dat betekende dat Jay-Z een exacte kopie had laten maken van die eigenlijk simpele, maar wel mooie trainingspakken die de Amerikanen vijftig jaar geleden in Mexico droegen. Daarbij kwam dus ook een zwarte handschoen die hij aan de linkerhand hand had, een hand die in de lucht gestoken werd op het ereschavot waar beiden op stonden. Overigens blijft het de beste en moeilijkste huiskamervraag voor sportfreaks: wie stond er tussen de twee Amerikanen in? Met andere woorden: wie werd er tweede in die race? Ik denk niet dat heel velen dat (nog) weten.

Het was de Australische sprinter Peter Norman die op zijn manier sympathiseerde met de twee Amerikanen en daarvoor in zijn thuisland flink onder vuur kwam te liggen. Overigens: bij de begrafenis in Melbourne van Norman in 2006 droegen onder andere Smith en Carlos de kist.

Koos Jay-Z dus voor een toentertijd heftig en broeiend politiek beeld uit de wereldgeschiedenis, Beyoncé koos dus ook voor een vrouw die ernstig gewantrouwd werd in de gehele sportwereld. Was zij 'clean' tijdens haar monsterlijk goed gelopen finale? Hoewel haar dopingtests in Seoul alle 'negatief' waren, bleef Griffith-Joyner onder vuur liggen van zeker de atletiekwereld en alle conservatieve volgers van de Olympische sporten. Waar ze kwam werd ze belaagd onder een pak vragen die uitsluitend over 'dopinggebruik' gingen en heel zelden over andere zaken.

Toen Griffith-Joyner in 1998 (tien jaar na Seoul) overleed, stak een storm van meningen van mensen over de hele wereld op: zie je wel, dopinggebruik levert een vroege dood voor de betrokkenen op. Veel geschreeuw toen en (ook toen weer) weinig tot geen bewijs. Ze overleed trouwens aan een aanval van epilepsie.

Griffith-Joyner

In de jaren na de Spelen van Seoul en dat ongelofelijke record was Griffith Joyner overigens uitgegroeid tot een bekend, neen beroemd, kledingontwerpster. Zij kleedde onder andere de Indiana Pacers in de NBA, een complete doorbraak dus in het vrij conservatieve kledingbeleid van die dagen bij vele profteams. In Seoul liep ze in eigen ontworpen pakjes. In december 1988 ontmoette ik haar (in opdracht van de NOS) in Los Angeles en maakte een hartstikke leuk interview met een wereldse, mooie en welbespraakte vrouw. Toen ik de zin uitsprak: "I have to ask you this...", interrumpeerde ze meteen, legde haar hand op mijn knie en zei: "Of course darling, you have to ask me about doping. That’s the way it goes, I don't mind, I can live with that... Easily."

Toen ik afscheid van haar nam, hield ze me even staande en haalde mijn pochet uit het borstzakje van mijn jasje, hervouwde het en deed het terug. Ze keek me aan en zei lachend: "From your personal dresser... Much better now."

En hoe verging het de heren Smith en Carlos in de rest van hun leven? Na thuiskomst in de USA werden beiden geschorst, beschimpt en vergeten door de blanke wereld. Er werd voor gezorgd dat beiden nergens aan de bak kwamen (economische boycot heette het in die dagen) en die situatie duurde zeker vijftien jaar. De blanke Amerikaanse sportwereld deed net alsof beiden niet bestonden en nooit bestaan hadden.

Later trad enigszins de normalisering op: beiden bleven actief in de sport, werden goede leraren (professoren) van vooral zwarte jeugd en kregen beiden ook de hoog aangeschreven Arthur Ashe Award for courage aangeboden. Collega-atleet Bob Beamon zei ooit over hen: "John en Tommie werden in de rest van de wereld als helden gezien en alleen in hun eigen land kon men niets met die situatie aan…dat geeft aan hoe arm wij eigenlijk zijn."

Smith en Carlos werden overigens in Mexico door IOC voorzitter Avery Brundage vernederd en geschorst vanwege hun optreden op het Olympische erepodium. Dezelfde Brundage had in 1936 toegestaan dat Duitse sporters de Hitlergroet aan de wereld lieten zien. Ach ja...

Een zeer geslaagde keuze

Waar Halloween-kleding plus maskers vaak tot doel hebben mensen af te schrikken (eng) of te doen lachen (hilarisch gek) slaagde het duo Beyoncé/Jay-Z er dit jaar in ieder geval in veel mensen aan het denken te zetten. Zonder echt uitleg aan de verhalen achter de kleding te geven, openden de twee op nette wijze de ogen van de wereldbevolking (en dus ook Amerikanen). Rassenongelijkheid was er toen en is er nu. Mensen beschuldigen zonder bewijs was er toen en is er nu. Een zeer geslaagde keuze qua Halloween-aankleding dus.

Overigens: waarom droeg Smith de zwarte handschoen aan zijn rechterhand en Carlos aan zijn linker? Was dat zo gepland? Dat is enige tijd een raadsel gebleven, maar werd jaren later door beiden opgelost. Carlos had zijn handschoenen vergeten mee te nemen uit zijn hotelkamer en dus deelden ze het paar van Smith. Carlos had, vlak voor het opkomen voor de ceremonie nog wel geprobeerd de linkerhandschoen om zijn rechterhand te doen, maar dat was niet gelukt. In alle haast had hij toen maar voor zijn linkerhand gekozen.

Overigens wel een bewijs dat het een geplande actie was van de twee zwarte Amerikanen. Ze noemden het toen 'Olympic Project for Human Rights' en hun 'vuistgebaar' ging de sportgeschiedenis is onder de naam 'Fists of Freedom'.

Met dank aan Beyoncé en Jay-Z, mensen die ons, verrassenderwijs, met Halloween, eventjes wakker maakten of in ieder geval onze herinneringen wisten op te schudden. Zoiets als het hervouwen van een pochet... "Much better."

Over Mart Smeets

Mart Smeets is radio- en televisiepresentator, journalist en sportcommentator. Iedere zaterdag beschouwt hij voor EenVandaag gebeurtenissen en verhalen uit de sportweek, en zaken die daar aan verwant zijn.