Klimaatsucces is een ramp voor de schatkist

Het is de ambitie van kabinet Rutte III: 'Parijs halen'. Ofwel, het klimaatakkoord van Parijs uitvoeren door in 2030 bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Een gigantische opgave, die de premier zelfs vergelijkt met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. De kosten zijn dan ook fors. Onlangs berekende het Planbureau voor de Leefomgeving dat die uit kunnen komen op 80 tot 90 miljard euro voor de komende 12 jaar.

Wie daar de knip voor mag trekken en hoe dat precies waar gemaakt moet worden staat nog niet vast. Dat komt straks te staan in een alomvattend klimaatakkoord. Dat zal op zijn vroegst eind dit jaar en waarschijnlijk in de loop van volgend jaar worden gepresenteerd. Pas dan is duidelijk of het kabinet zijn zelfgekozen naam waar kan maken als 'groenste kabinet ooit'.

Groene kater

Als het lukt om met een 'haalbaar en betaalbaar' plan te komen, is dat een groot succes voor Rutte III. Maar zo'n groen feestje levert helaas ook een flinke kater op. Dat zit zo: klimaatbeleid is eigenlijk een beetje als het anti-rookbeleid. Hoe succesvoller, hoe leger de schatkist. Om sigarettenkopers af te schrikken zit er namelijk flinke accijns op tabak, die minder geld oplevert voor vadertje staat als mensen stoppen met roken.

Dat geldt dus ook voor het klimaatbeleid. Nu betalen we onder meer accijnzen op benzine en energiebelasting, maar die 'belastinggrondslagen' krimpen fors als we zuiniger en duurzamer gaan leven. Bij succesvol klimaatbeleid snijdt de overheid dus automatisch in eigen vlees. Ed Nijpels, de voorzitter van de klimaatonderhandelaars waarschuwde niet voor niets dat "het kabinet goed moet kijken naar de gevolgen van deze grondslagerosie."

Hoe moeilijk dat is, weet Nijpels maar al te goed. Een paar maanden geleden nog beloofde hij met de andere onderhandelaars dat er een hele studie zou liggen met Prinsjesdag over de gevolgen van de klimaatplannen voor de schatkist. Dat bleek voor het Centraal Planbureaus alleen niet goed te berekenen. Nijpels liet het maar bij de suggestie aan het kabinet om 'eens goed te kijken'.

De vervuiler betaalt

Hef dan gewoon belasting op iets anders, zou je denken. Maar zo makkelijk gaat dat niet. De groene verbouw van Nederland kost bedrijven en burgers gigantisch veel geld. Willen de plannen slagen en er geen 'revolte' uitbreken over de rekening, dan zullen die kosten eerlijk moeten worden verdeeld. Bijvoorbeeld door het principe van 'de vervuiler betaalt' te laten gelden. Eerlijker kan bijna niet: zonder subsidies prikkelt het om duurzamer te leven en degenen die het meeste uitstoten, tasten ook het diepst in de buidel.

Het zorgt voor een bijna onontwarbare knoop: om mensen mee te laten doen met de vergroening, moet je zorgen dat de vervuiler betaalt. Maar als die vergroening daardoor slaagt, betaalt er straks helemaal niemand meer. Klimaatbeleid is soms net het heelal: hoe verder je kijkt, hoe alomvattender het lijkt.

Joost Bekendam is politiek redacteur van de Nieuws BV en vervangt deze week David van der Wilde. Vragen of opmerkingen? Mail naar joost.bekendam@bnnvara.nl