Mart Smeets: De kunst Maria Sharapova te zijn

Het hotel was het Intercontinental, in die dagen befaamd om zijn waanzinnig complete ontbijttafels met een speciale muesli die door menig speler en speelster daar genuttigd werd. Zo niet door de toen nog redelijk spichtige Sharapova die afgepaste hoeveelheden ochtendeten tot zich nam en haar ontbijt vrijwel altijd op een speciale etage nuttigde; daar waar de VIPS te vinden waren.

Goed tennis = er goed uitzien

Mind you, het kind was toen een jong grietje met aanleg, maar gezien het enorme apparaat dat Nike achter, naast en voor haar opgesteld had, trok ze mijn aandacht. Toen al. Opmerkelijk: ze had iedere dag nieuwe, opmerkelijk smaakvolle kleding aan en zag er toen al zeer verzorgd uit: blijkbaar luidde de strategie bij haar: goed tennis en er goed uitzien staan aan elkaar gelijk.

Het ene trekt het andere mee in een opwaartse spiraal die door marketingmensen van Nike was uitgetekend. Zij, de geboren Russische, die al enige tijd (sinds 1994) in de staat Florida woonde, moest het uithangbord van de schoenen- en kledingboer met de swoosh worden.

Stoppen met kreunen

En dat lukte. Wat heet? Madame werd een grootheid, een veel-winnares, een veelverdiener, een internationaal geaccepteerde grootheid binnen haar sport en een jonge vrouw die zich, om wat voor reden dan ook, als een der eersten van het vrouwencircuit overgaf aan lange, zeer hoorbare en ook irritante zucht- en steungeluiden waar stand-up comedians in die jaren wel raad mee wisten.

Befaamd is een partij die ze ooit speelde tegen Nathaly Dechy, de Française. Na te heftig en te veel gekreun te hebben aangehoord, stopte Teshie de partij en vroeg via de scheidsrechter of Sharapova kon stoppen met het luide kreunen.

De Russische antwoordde dat haar kreunen “natuurlijk” opkwam en dat ze het niet kon controleren. In 2005 werd tijdens een Wimbledon-partij officieel gemeten dat een van haar kreun-seances 101 decibel geluid opleverde. Dat is tamelijk veel.

Zwempaknummer

Eenmaal aan de top beland en geestelijk redelijk in evenwicht werd ze een starlet; helemaal opgebouwd door de marketingmensen rond haar. Er werden dure merken gezocht die bij haar image pasten. Vertegenwoordigers van A-merken stonden in de rij: van sportvrouw werd zij starlet, niet helemaal geaccepteerd door vele van haar tegenstandsters die Sharapova meden of zelfs belachelijk maakten.

De winnares van vijf Grand Slam titels werd groot-verdienster toen ze, eenmaal volgroeid, haar fraaie trekken aan de mensheid kon gaan tonen. Ze stond in 2008 over zes pagina’s in het beroemde zwempaknummer van Sports Illustrated.

Ook tekende ze tekende bij (let op, hier zitten geen prutsmerken bij) Motorola, Porche, Canon, Tag Heuer, Tiffany, Gatorade, Tropicana, Cole Haan, Prince rackets (later vervangen door Head) en nog altijd Nike dat haar jaarlijks 8 miljoen over vorkte voor haar diensten. Daarbij ontwierp ze haar eigen tenniskleding, spullen die slechts door een geselecteerd aantal andere vrouwen gedragen mocht worden.

Gebruik van doping

De kers op de commerciële taart leek te zijn bereikt toen ze op de markt kwam met Sugarpova in 2013, een zoete snoepwaar die thans via een Pools chocoladehuis wordt vervaardigd en in de markt wordt gehouden zonder dat het erg succesvol is.

Op 7 maart 2016 moest Sharapova toegeven gebruikster te zijn van het per 1 januari 2016 overal ter wereld verboden middel Meldonium; volgens haar omdat ze de door WADA uitgevaardigde nieuwe regels niet gelezen had.

Meldonium, volgens kenners, geen dopingmiddel en in Rusland vrij te verkrijgen en gebruikt door hordes aan sportmensen, wordt daar ook gebruikt door oudere mensen die hartklachten voelen aankomen.

Sensatiepers

Na de bekendmaking van haar faux pas duikelde Sharapova op de populariteitsladder binnen de tenniswereld. Ze werd met de nek aangekeken, Jennifer Capriati vroeg openlijk om het teruggeven van al haar titels en ineens bleek dat deze tennisdiva heel, heel weinig vrienden en vriendinnen had.

Ja, in de sensatiepers werden haar meerjarige verhoudingen met de Kroatische NBA-speler Sasha Vujcovic en later de Bulgaarse tennisser Grigor Dimitrov breed uitgemeten, maar binnen de tenniswereld kreeg zij geen handen meer op elkaar. Zij was een outlaw geworden.

Schorsing van Sharapova

Haar schorsing duurde vijftien maanden, haar terugkomst (op een achterafbaantje in Stuttgart) trok meer riooljournalisten dan een normaal mens dacht dat er in de wereld bestonden en een lange weg terug naar de top leek begonnen.

Sharapova was echter, in de maanden van afwezigheid, een eigenschap binnen haar spel kwijt geraakt: automatisme. Haar service had ze al moeten veranderen na een schouderoperatie in 2012, maar nu moest ze, onzeker, vrijwel alleen opererend, terug zien te komen in een haar afwijzende wereld. Met al haar onzekerheden en twijfels en onder de loep gelegd door de tenniswereld. En met slechts luidkeels zuchten kwam ze er niet meer, dat wist ze.

Eerloos, zonder opsmuk

Afgelopen week, in Parijs, hebben we de deconfiture van de vroegere vedette kunnen meemaken. Nadat eerst de roze sensatiepers in Parijs haar wedstrijd tegen Serena Williams volkomen onterecht tot “game of the century” had opgewaardeerd (Williams trok zich, geblesseerd terug) haalde Sharapova nog net de laatste acht van het poenerige toernooi.

In haar partij tegen de Spaanse Garbine Muguruza bleek dat topspeelster Sharapova niet meer bestond. De Spaanse rolde de Russische meedogenloos van het gravel en na 6-2 en 6-1 was haar verhaal tot staan gekomen. Of was dat al niet eerder gebeurd?

In de eerste ronde speelde Sharapova tegen onze landgenote Richel Hogenkamp, een speelster die je op straat makkelijk voorbij loopt. Hogenkamp kwam in de derde set van die partij (na 6-1 en 4-6) met 0-3 voor te staan en Sharapova had geen idee hoe ze verder moest spelen. Het was dat bij onze landgenote de bibbers in haar systeem gingen opspelen, anders was in de eerste ronde van Parijs het doek voor Sharapova al gevallen. Eerloos en zonder opsmuk.

Te hoog voetstuk

Nu kon ze nog een weekje de sport- en sensatiebladen beheersen en doen voorkomen dat ze nog bestond als misschien topspeelster en vooral als vedette. Niet op het Parijse gravel echter; haar fletse, niets voorstellende weerwerk tegen Muguruza bewees dat. Het verhaal was uit.

Het was op dat moment dat ik realiseerde dat deze sportvrouw gedurende anderhalf decennium altijd op een net iets te hoog voetstuk was gezet en dat door al die mensen die “zaken met haar gingen doen” een schijnwereld van jewelste was opgezet.

Een schijnwereld van jewelste

Ja, ze kon de bal goed raken en ze bracht op vele banen heel veel ballen terug, maar was ze werkelijk zo goed geweest als Forbes, Vanity Fair of Paris Match beweerden? Die teksten lagen toch niet parallel met die van ‘l Equipe, The New York Times en NRC Handelsblad. Was die zoete glamour, verzorgd door de grote merknamen, niet een schijnbeweging van jewelste geweest al die jaren?

Was dat hele Meldonium-verhaal ook eigenlijk niet diep triest in zijn basis? Hadden we hier niet te maken met een 7-jarig meisje dat door een bullebak van een Russische vader naar Amerika werd gebracht om daar wereldberoemd en rijk te worden via een bijna onnatuurlijke, door commerciële types gestuurde weg?

Een slechte verliezer

Terug naar die keren dat ik haar als late tiener kon aanschouwen: altijd goed gekleed, haar uiterlijk leek belangrijker dan een goede backhand. Ze lag aan de leiband van een stuurse moeder en een alom aanwezige Nike-mevrouw die alles, maar dan ook alles voor het kindsterretje regelde. Zelfs haar sporttas werd door een personeelslid van het hotel gedragen en in de luxe wagen die haar naar het tennispark bracht, gezet. Toen dacht ik weleens: wat een verwend kreng.

De tennismaatschappij gaf haar echter de gelegenheid te worden wie ze was. Wij keken toe en dat gebeurde tot en met deze week en die striemende 6-2 en 6-1 van een Spaanse die zelf de volgende ronde ook weer genadeloos werd weggespeeld.

Ik zag de verbeten trekken om haar mond. Sharapova was even ook een slecht verliezer, maar dat mocht. Nogmaals: wij buitenstaanders kijken naar vreemde processen binnen de topsport die dit alles toelaten, toepassen en toestaan. Met ons als toeschouwers worden zulke sportmensen gecreëerd. Wij zijn de klanten, wij kopen de door haar aangeprezen producten, wij doorzien niet helemaal hoe haar schijnwereld in elkaar is gestoken. Puur is prachtig, maar money is machtig.