Betrap een zuster en een pater tijdens de daad in het Gruuthuse-handschrift

Het Gruuthuse-handschrift is een van de meest zeldzame collecties liedjes en gebeden uit de 14e eeuw. De collectie is zo bijzonder omdat er muzieknotatie bij de teksten staat. We weten dus hoe de hele oude muziek geklonken heeft.

"Het is geschreven door mensen die geweldig meesterschap over de taal hadden", legt Herman Brinkman uit in NOS Met het Oog op Morgen. Brinkman schreef samen met Ike de Loos een boek over het handschrift dat deze week werd bekroond met de Kruyskampprijs.

Het Middelnederlands dat wordt gebruikt in het handschrift is met moeite te lezen. "In die tijd, nog voor de Statenbijbel, was er nog geen ABN. Dit handschrift is in het West-Vlaams. Wij denken daarom dat het in Brugge is ontstaan."

Er staan zo'n 150 liederen in het Gruuthuse-handschrift. Waaronder het ontroerende Egidius waer bestu bleven. Dat gaat over een overleden vriend. Maar er staan ook wat lichtere stukken in, zoals Ic sach een scuerduere open staen.

"Dat gaat over een ik-figuur die een pater en een zuster de liefde ziet bedrijven. Zij schrikken op en vervolgens doet hij zich tegoed aan de lekkernijen die in die schuur liggen", legt Brinkman uit. “Dat doet een beetje denken aan middeleeuwse kluchten, gewoon vette humor."

Vrouwennamen

Opvallend is dat in veel liederen een acrostichon verscholen zit. Wie de eerste letters van elke zin leest, ziet andere woorden.

"Dat zijn allemaal vrouwennamen. Waarschijnlijk niet van de auteurs, maar van de vrouwen die in het lied werden toegezongen. Maar in Ic sach een scuerduere open staen zit geen naam", lacht Brinkman.

Het Gruuthuse-handschrift is vernoemd naar de bekende edelman Lodewijk van Gruuthuse uit Brugge. Hij was de eigenaar van het handschrift. De auteur is onbekend, maar waarschijnlijk zijn het meerdere mensen geweest. Het handschrift is eeuwenlang in particulier bezit geweest en werd in 2007 verkocht aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. De teksten zijn digitaal in te zien.