Wat #metoo zo'n krachtig wapen maakt tegen seksueel geweld

Een bijdrage van de redactie van Radio Brainwash/ Brainwash.

Toen ik de walgelijke daden las waarvan Harvey Weinstein wordt beschuldigd door een immer groeiende reeks vrouwen, wist ik al dat het startschot voor massale victim blaming weer was gegeven. Verbazingwekkend was het dan ook niet dat op sociale media, in de comment secties van online tijdschriften en in 'tegendraadse' krantjes, het ene na het andere excuus verscheen voor de aanrandingen, intimidatie en verkrachtingen begaan door de gevallen filmgod (allegedly, of course). Was het slachtoffer een bekende actrice? Dan was ze 'gewoon' een hoer die seks had gehad met een walgelijke man in ruil voor een zorgeloos luxeleventje. Ze wilde geen 'eerlijk' 9-tot-5 bestaan, dus moet ze haar mond houden. Want het is op zich heel normaal dat de arbeidsvoorwaarde voor vrouwelijke werknemers is dat ze moeten toekijken hoe hun baas masturbeert. Zo gaan die dingen.

Heksenjacht

Was het een voormalig actrice? Dan was ze 'gewoon' een talentloos secreet dat de schuld voor haar mislukte leven probeert af te schuiven middels een 'heksenjacht' op een succesvolle man. Was het lang geleden gebeurd? Dan had ze meteen moeten klagen en niet nu pas. Want hoe verdorven moet je zijn om je carrière, woning en je droom in het leven niet direct te willen opgeven om te bewijzen aan de wereld dat je wel een nette vrouw bent die liever sterft dan haar eer te grabbel te gooien? Blijkbaar vond ze het dus zo erg niet. Was het een actrice waarvan de lezer toevallig nog nooit gehoord had? Of een gewone vrouw die haar stem liet horen? Dan was het motief uiteraard aandachtsgeilheid (sans ironie). Ben je niet direct naar de politie gegaan, heb je het niet van de daken geschreeuwd, heb je hem niet in zijn ballen getrapt, heb je niet precies gedaan wat ik, wildvreemde lezer, verwacht dat 'echte' slachtoffers doen, dan moet je vooral je muil houden.

Ondanks dat de beroemde actrices die naar voren durfden te komen in meerderheid niet zijn ingegaan op de 'avances' van Weinstein. Ondanks dat de voormalige actrices precies hadden gekozen voor de 'eerlijke' 9-tot-5 baan boven het verdorven Hollywood. Ondanks dat naar de politie gaan voor vergrijpen die lastig te bewijzen zijn niet de beste keuze was. Ondanks dat het legal team van Weinstein tot aan de tanden toe bewapend was en zij, een nobody, door iedereen werd genegeerd of zelfs geadviseerd om vooral je mond te houden.

Tekst gaat verder onder de foto.

Een aantal van de lange lijst vrouwen die zich uitspreekt over seksueel geweld, seksueel misbruik en verkrachting door Harvey Weinstein (foto: AFP Photo/Getty Images North America en AFP Photo, Personeel).

Ondanks alle denkbare logische, rationele en empirische redenen waarom vrouwen het gevoel hadden dat ze machteloos waren, werd de grens van wat geloofwaardig slachtoffergedrag is continu verlegd. Net zolang totdat het uiteindelijk toch de schuld van de vrouw zelf was. Of in ieder geval toch een beetje.

Niet normaal

Een van de redenen voor het schrijnende gebrek aan inlevingsvermogen lijkt de politisering van seksuele intimidatie te zijn. Toen ik jaren geleden op Facebook mijn beklag deed over een groepje jongeren met een niet-Europese achtergrond die mij lastigvielen, kreeg ik alle intersectionele figuren in mijn (toenmalige) vriendenlijst over me heen. De alt-righters in mijn kring waren echter ineens begaan met het dagelijks leed van vrouwen, waar ik ze daarvoor nooit op enig feminisme had mogen betrappen. Politieke opportunisten zagen hun kans schoon en begonnen over beboeten van sissen tegen vrouwen, of het in de cel gooien van jongens die 'niet normaal' kunnen doen.

Blijkbaar is het onderwerp seksuele intimidatie zo nauw verbonden met politieke ideologie dat het voor veel mensen onmogelijk is om gewoon te concluderen dat dit gedrag niet kan, zonder zich in hun oordeel ook meteen in te dekken tegen aanvallen van de tegenpartij. De Weinstein-affaire is speciaal, omdat ze niet zo eenvoudig langs de ideologische meetlat valt te leggen. Weinstein, een Democraat, heeft zich schuldig gemaakt aan gedrag dat door zijn politieke achterban juist wordt toegeschreven aan Republikeinen. Dit biedt enerzijds een mooie kans voor rechts om het verdorven Hollywood af te vallen en links van hypocrisie te betichten. Anderzijds is het koren op de molen van feministen die in de Weinstein-affaire een bevestiging van een universele vrouwonvriendelijke cultuur ontwaren. Dit dilemma biedt beide partijen de unieke ruimte om te kijken naar het onderwerp zelf en niet uitsluitend de politieke manifestatie ervan.

Morele zelfreflectie

De #metoo campagne is de perfecte invulling van die ruimte. Waar de anekdotes over Weinstein aanleiding gaven tot mierenneuken, ontkenning en minimalisatie, geeft #metoo aanzet tot morele zelfreflectie. Het resultaat is een politiek-overstijgende bewustwording van de dagelijkse realiteit van vrouwen en mannen, waardoor er plotseling in plaats van wantrouwen en achterdocht wederzijds begrip en solidariteit ontstaan. #metoo helpt om mannen en vrouwen te doen inzien dat intimidatie en geweld op een veel grotere schaal voorkomen dan eerst gedacht. Vrouwen helpt het om in te zien dat ze niet alleen zijn en dat wat zij meemaken dan wel routine is, maar daarmee nog niet normaal. Mannen helpt het om de feiten onder ogen te zien dat veel van de vrouwen in hun omgeving intimidatie en geweld meemaken.

Zonder daarbij per se te vertellen wat, wanneer, hoe en wie om te voorkomen dat het debat verzandt in het verzet en de drogredeneringen die de verhalen van de actrices oproepen. Particulieren bieden ruimte om over te onderhandelen, om af te dingen op de legitimiteit, de ernst, de schaal. (Waarom was jij op die hotelkamer?) Een declaratie van #metoo is een gegeven. Het is simpelweg zo, tel maar na. Daarom denk ik dat de nasleep van de Weinstein-affaire niet zomaar een mediahype is die weer overwaait. Besef gaat wanneer het er eenmaal is niet zomaar weg. Voor het eerst komt er een brede dialoog op gang over seksueel geweld en intimidatie. Voor het eerst is het meer dan politiek. #metoo.

Andrea Speijer-Beek is filosoof met een specialisatie in de bio-ethiek. Daarnaast is ze columnist en schrijver en schrijft ze voor Brainwash.nl, online opinieplatform De Fusie en haar eigen site Vrijheid Zonder Maar.

Meer filosofische overdenkingen bij de actualiteit? Ga naar Brainwash, het dagelijks platform voor verrassende ideëen van Human en The School of Life. Brainwash Radio is er elke laatste maandag van de maand op NPO Radio 1.