Binnenland
NOS

Joachim Rønneberg: de Noorse held die eigenhandig naziplannen saboteerde

foto: Reutersfoto: Reuters
  1. Nieuwschevron right
  2. Joachim Rønneberg: de Noorse held die eigenhandig naziplannen saboteerde

De naam van de eergisteren overleden Joachim Rønneberg (99) doet in Nederland misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen. Maar in Noorwegen leren basisschoolleerlingen zijn naam. De Noorse 'Held van Telemark' wist tijdens de Tweede Wereldoorlog naziplannen voor een atoombom te saboteren.

Samen met Britse commando's en het Noorse verzet vernietigde hij in 1943 de fabriek in Noorwegen waar de Duitsers zwaar water voor hun atoomwapenproject produceerden. De vernietiging was topprioriteit, omdat de geallieerden bang waren dat nazi-Duitsland als eerste een atoomwapen zou hebben. "Op twee plekken, in Berlijn én in de VS, werd tijdens de oorlog aan een atoombom geknutseld", vertelt historicus onderzoeker David Barnouw in NOS Met het Oog op Morgen.

Operatie Gunnerside

Noorwegen werd in april 1940 door de Duitsers bezet. Rønneberg week een jaar later uit met acht vrienden naar Schotland om zich bij de geallieerden aan te sluiten. "De zwaarwaterfabriek werd meteen streng bewaakt door de Duitsers. We wisten precies wat ze er mee konden."

Nadat hij tot de rang van luitenant was opgeklommen, werd hem gevraagd aan Operatie Gunnerside leiding te geven. Waarom hij? "Hij was een bekwaam leider", volgens Barnouw.

Een eerdere Britse poging om de zwaarwaterfabriek in Vemork te vernietigen mislukte jammerlijk; nog voor de Britse troepen de fabriek konden bereiken, werden ze gedood of gevangengenomen.

Foto: LEIF ØRNELUND - WIKIMEDIA CC BY-SA 4.0

Rønneberg en vijf andere leden van het team werden in februari 1943 boven een met sneeuw bedekt bergplateau gedropt. Omdat er een sneeuwstorm woedde, schuilden ze vijf dagen in een jachthut. Daarna maakten ze contact met vijf eerder uitgezonden leden van het team. Samen skieden ze naar de fabriek om de installaties met explosieven te vernietigen.

Lange tocht

Vermoedelijk hadden de Duitsers vanwege het slechte weer niet op een aanval gerekend. De commando's wisten ongezien de fabriek binnen te dringen. Om de kans op succes te vergroten, kortte Rønneberg op het laatste moment de lonten in. Het nadeel was dat zo ook de tijd om veilig weg te komen werd bekort en de Duitsers sneller de achtervolging in zouden zetten. Dat gebeurde ook.

Toch kregen de honderden Duitsers de aanvallers niet te pakken. Rønneberg en vier anderen wisten na een honderden kilometer lange tocht in veertien dagen het neutrale Zweden te bereiken. De anderen verstopten zich op verschillende plaatsen in Noorwegen.

Rønneberg werd na de oorlog radioreporter en sprak zelden over zijn oorlogservaringen.

De spectaculaire actie inspireerde schrijvers, documentairemakers en speelfilmproducenten. De bekendste verfilming is Heroes of Telemark (1965) met Kirk Douglas en Richard Harris. Volgens Rønneberg was deze verfilming een "kansloze" weergave van de werkelijkheid. Ook Barnouw is niet echt te spreken over de film. "Het verhaal is mooi. Over jonge helden die het opnemen tegen een overweldigende vijand. En het lukt. Maar de film zelf? Nee die is niet goed."

Het zijn jonge helden die het opnemen tegen een overweldigende vijand. En het lukt.

Ster advertentie
Ster advertentie