Brein achter moord op IKON-journalisten opgespoord

In El Salvador woedde tussen 1980 en 1992 een bloedige burgeroorlog tussen een door de VS gesteunde rechtse regering en linkse guerrillagroepen. In maart 1982 was een ploeg van het tv-programma Kenmerk er voor een reportage. Toen de journalisten in guerrillagebied probeerden te komen, werden ze door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten.

Een waarheidscommissie van de Verenigde Naties concludeerde in 1993 dat Reyes Mena verantwoordelijk was voor de moord en de hinderlaag waarin Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag waren gelokt. Datzelfde jaar werd in El Salvador een amnestiewet aangenomen, waardoor hij in dat land niet kon worden vervolgd. Reyes Mena woonde toen al jaren niet meer in El Salvador.

Zembla spoorde hem op, maar Reyes Mena wilde de reportagemakers niet binnenlaten. "De zaak is al onderzocht, ik ben nooit aangeklaagd. Jullie zijn onderdeel van een communistisch plan om wraak te nemen", zei hij in het korte gesprek dat te zien is in de uitzending van vanavond.

Zembla sprak ook met een voormalige Amerikaanse militaire adviseur in El Salvador, Bruce Hazelwood. Uit geheime stukken zou blijken dat Reyes Mena Hazelwood vooraf heeft verteld dat hij de journalisten zou laten vermoorden. In een e-mail aan een oud-collega schrijft Hazelwood dat hij Reyes Mena advies heeft gegeven en dat Reyes Mena dat heeft opgevolgd.

Aangifte

De Salvadoraanse amnestiewet die Reyes Mena bescherming bood, is in 2016 opgeheven. Daarmee is vervolging van daders van misdaden tijdens de burgeroorlog mogelijk geworden.

Gert Kuiper, de broer van de vermoorde Jan Kuiper, heeft begin dit jaar in El Salvador aangifte gedaan tegen de kolonel. De Nederlandse ambassadeur in El Salvador ondersteunt die aangifte. Wat ermee is gebeurd, is niet bekend.

'Zij besloten om wel te gaan'

Jan Schmeitz was indertijd oorlogscorrespondent en aanwezig in El Salvador toen de IKON-mannen werden doodgeschoten. In De Nieuws BV vertelt hij dat de vier journalisten werden gearresteerd nadat de geheime dienst een briefje op het lichaam van een dode guerrillastrijder had gevonden.

Daarop stond dat de strijder contact moest opnemen met Koos Koster, één van de vermoorde journalisten. Schmeitz: "Contact met 'subversiefen' was verboden, dus dat was de aanleiding om hen te arresteren."

Na de arrestatie raadde Schmeitz de vier journalisten het af om het guerrillagebied in te gaan: "Het zat niet lekker en ik probeerde ze dat uit te leggen. Zij hadden besloten om wel te gaan, het was weloverwogen en goed afgesproken maar ik was het er nog steeds niet mee eens. Nu zeggen we dat het misschien onverstandig was, maar dat is achteraf gezegd."

Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal strafrecht en advocaat reageert ook in De Nieuws BV op het verhaal. Volgens hem kan in theorie Reyes Mena nog worden opgepakt maar daarvoor is eventueel meer bewijsmateriaal nodig. Nu heeft Zembla de Amerikaanse militair Bruce Hazelwood gevonden en hij zou van de moordopdracht afweten en heeft niks gedaan om het tegen te houden.

Zembla is vanavond om 20.55 uur te zien op NPO 2.