50 jaar Bijlmer: 'Het had de nieuwe grachtengordel van Amsterdam moeten worden'

Amsterdam viert 50 jaar Bijlmer

Vandaag beginnen de festiviteiten rond het vijftigjarig bestaan van de Bijlmer. Amsterdam viert dit jubileum een heel jaar lang. In De Ochtend sprak Ghislaine afgelopen week met journalist Daan Dekker, die een boek schreef over de vijftigjarige Bijlmer en vooral over bouwmeester Siegfried Nassuth, die zijn handtekening zette onder het ontwerp voor ‘het stadsdeel van de toekomst’.

De Bijlmer had de nieuwe grachtengordel kunnen zijn

De plannen waren ambitieus. "Burgemeester Gijs van Hall en wethouder Joop den Uyl (beide PvdA) wilden een uithangbord creëren met de Bijlmer. Burgemeester Van Hall vergeleek het destijds met de grachtengordel. Over 100 jaar zou Amsterdam er een nieuw icoon als de grachtengordel bij hebben, dat zou de Bijlmer zijn." Het liep anders. Bouwmeester Siegfried Nassuth en zijn team kregen alle vrijheid om er een heel mooi plan van te maken, maar het bedrag dat de gemeente beschikbaar had, was niet toereikend voor de plannen.

"Er werd direct al veel uit de plannen geschrapt: minder vuilstortkokers en minder liften bijvoorbeeld. Waardoor liften overbelast raakten en mensen van negen hoog met de trap naar beneden moesten. Vuilstortkokers raakten ook verstopt en daar begon voorzichtig al de teloorgang."

'Het afvoerputje van Amsterdam'

Het ging mis in de Bijlmer, de flats waren heel snel af, maar er was nog geen groen, er was nog geen metrostation, er waren geen voorzieningen. “Daardoor was de Bijlmer een modderig eiland, waar je je maar net thuis moest voelen”, vertelt Dekker. “Veel pioniers die op de mooie plaatjes in de folder waren afgekomen, vertrokken weer.” Vervolgens ontstond er leegstand en daar begonnen echt de problemen.

Uiteindelijk werd de Bijlmer het “afvoerputje van Amsterdam”. In de jaren 70 ontstond er heroiïneproblematiek in Amsterdam. Dekker vertelt dat de politie men in de Bijlmer zijn gang liet gaan, wat drugs betreft. "Ze dachten, dan is het in elk geval weg uit het centrum."

Wonen, werken, recreëren

Dekker vertelt dat Bouwmeester Siegfried Nassuth een aanname deed, die niet bleek te kloppen. "Tegenwoordig wordt veel meer gekeken hoe wonen, werken en recreëren samenkomen in een woonwijk. Bij de Bijlmer was het idee dat je je helemaal terug kon trekken. Dat was één van de uitgangspunten. Destijds was er behoefte aan licht, lucht en ruimte. Het paste in de tijdsgeest. Maar daar zijn we van teruggekomen."

Bijlmerramp verbeterde het imago van de Bijlmer

“Er is van alles geprobeerd om de Bijlmer er bovenop te helpen, er zijn miljoenen in de wijk gestoken”, zegt Dekker. “De laatste noodgreep was slopen. De hoge honingraatflats van anderhalve kilometer lang moesten tegen de grond. Daarvoor in de plaats zouden keurige rijtjeshuizen met een voor- en achtertuin komen.”

En toen vloog er een vliegtuig in de flat Groeneveen. Het is de eerste associatie van veel mensen met de Bijlmer. “Dat heeft de sloop uitgesteld, omdat de gemeente niet wilde dat de sloop herinneringen opriep voor de bewoners.” Het was een keerpunt voor de Bijlmer. Dekker: “De vliegramp zorgde ervoor dat de schijnwerpers op de Bijlmer werden gezet. Het kwam in de landelijke belangstelling te staan en er kwam meer empathie met de Bijlmer.

Nooit meer zo’n type wijk

Inmiddels is er een wachtlijst en is de Bijlmer een steeds geliefder plek om te wonen. Dekker vindt dat de Bijlmer uniek is in Nederland. “De uitgangspunten van het stadsdeel: gescheiden functies, grote woningen, groen, is nergens in zo’n type wijk zó extreem uitgevoerd als in de Bijlmer. De Bijlmer is de kers op de taart van het modernisme geweest, in de jaren 50 en 60. Maar ook meteen het einde. “Na de Bijlmer is er nooit meer zo’n type wijk gebouwd. Toen was men er toch wel achter: dit moeten we niet meer doen.”

Luister hier het gesprek met Daan Dekker