Opvoedadvies op maat voor ouders van pubers

De grote fascinatie van Loes Keijsers, ontwikkelingspsycholoog aan de Universiteit Tilburg, is de lastigste fase van de opvoeding. “Als je ouders vraagt wat de moeilijkste tijd van de opvoeding is, dan noemen ze niet de terrible twos, maar de terible teens,” stelt ze. “Tijdens de adolescentie ontstaan bijna alle gedragsproblemen, van depressie tot crimineel gedrag. Het is tegelijkertijd ook de laatste kans voor ouders om hier wat aan te doen.”

Keijsers onderzoekt al tien jaar pubers en zette de stand van de wetenschap op een rijtje in het boek Waarom tieners zo irritant kunnen zijn. Ze weet als geen ander waarom pubers lastig zijn, maar toch kan ze ouders niet vertellen wat het beste voor hun kind is. “De ideale opvoeding bestaat wel, maar die is voor ieder kind anders,” stelt ze. “Alles wat we weten over opvoeden gaat over groepsgemiddelden, maar het gemiddelde kind bestaat niet. Waar een onverwachte knuffel goed is voor de een, hoeft dat voor de ander niet zo te zijn.”

Probleemgedrag voorspellen

Voor Keijsers was het onvermogen om deze belangrijke vraag te beantwoorden reden om zich op opvoedadvies op maat te storten. Voor dit op het kind toegespitste advies zijn heel veel gegevens nodig en het verzamelen daarvan was tot voor kort nauwelijks mogelijk. Keijsers vond het perfecte middel: de smartphone. In een eerder onderzoek liet ze 250 pubers een app installeren op hun telefoon. Deze app vroeg hen op acht willekeurige momenten per dag wat ze deden, wie daar bij was en hoe ze zich voelden. Ook kregen ze iedere avond de vraag hoe ze zich die dag gevoeld hadden en of hun ouders liefdevol en zorgzaam waren geweest. En dat drie keer een hele week.

Uit eerder onderzoek bleek dat kinderen zich minder somber voelen op dagen waarop hun ouders liefdevol en zorgzaam waren. Gemiddeld genomen. Keijsers onderzoek met de smartphones liet iets heel anders zien. Het verwachte effect trad slechts bij een deel van de proefpersonen op. Bij andere proefpersonen was er geen verband, of was het zelfs zo dat ze zich juist somberder voelden op dagen dat hun ouders liefdevol en zorgzaam waren geweest.

In de komende vijf jaar gaat Keijsers met een Vidi-subsidie van de Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek (NWO) dit onderzoek flink uitbouwen. Ze gaat driehonderd gezinnen op de voet volgen. “Zo ontstaat en soort flipblok, waarmee je met kleine fotootjes een filmpje van het dagelijks leven maakt,” legt ze uit. Tijdens het onderzoek zullen sommige pubers in de criminaliteit belanden, andere ontwikkelen een depressie en de meeste zullen gewoon goed terecht komen. Met de gegevens die Keijsers verzamelt, kan ze per gezin reconstrueren welk gedrag van de puber en welke reactie van de ouders leidde tot probleemgedrag of juist het uitblijven ervan.

Algoritmen bepalen opvoedadvies

Over vijf jaar hoopt Keijsers voldoende kennis te hebben verzameld om ouders op maat te kunnen adviseren. “We kunnen dan aan ouders laten zien wat voor uitwerking hun acties op de lange termijn zullen hebben,” zegt Keijsers. Want soms kiezen ouders voor oplossingen die nu werken, maar op de lange termijn negatief uitpakken. Ze geven bijvoorbeeld toe als hun kind agressief reageert op gestelde grenzen, of stellen zich extra beschermend op als hun kind bang is om zelf dingen te doen.

Keijsers denkt niet dat ze over vijf jaar hét opvoedboek gaat publiceren. “Je zou voor ieder kind een eigen boek moeten schrijven,” zegt ze. We moeten eerder denken aan een app die ouders opvoedadvies op maat geeft. Dat advies zal tot stand komen met behulp van algoritmen zoals die van Amazon. De webwinkel schotelt je niet de top tien boeken voor, maar geeft met behulp van slimme berekeningen en je eerdere aankoopgedrag een op jou aangepast advies. Zo zullen straks ook algoritmen aan de hand van de juiste input met gepersonaliseerd opvoedadvies komen. Of het gaat werken? Keijsers: “The proof of the pudding is in eating. Dat moet de komende vijf jaar gaan blijken.” Laten we het hopen voor aanstaande pubers en hun ouders.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).