Jezelf ombouwen tot supermens en andere technologische vraagstukken

Drie-en-een-half-jaar lang zullen onderzoekers van de Universiteit Twente met collega’s van over de hele wereld zich gaan bezig houden met ethische en juridische vraagstukken omtrent technologie. Het is de bedoeling dat dit onderzoek, afgekort het SIENNA-project, waardevolle input oplevert voor het Europees beleid.

Lara Rense sprak in Nieuws en Co met initiatiefnemer en hoogleraar Filosfie en Techniek, Phillip Brey.

De vraagstukken, die onder leiding van hoogleraar Filosofie en Techniek Philip Brey aan bod zullen komen, zijn specifiek gericht op de groeiende mogelijkheden van drie technieken die volgens hem in de toekomst veel ethische vraagstukken zullen opwerpen: robotica, menselijke genetica en human enhancement.

Robotica

Er worden inmiddels steeds intelligentere en complexere vormen van kunstmatige intelligentie ontwikkeld. De vraagstukken waar je bij robotica aan moet denken gaan bijvoorbeeld om veiligheid: wat als de kunstmatige intelligentie ongehoorzaam wordt?Ook economisch gezien kan robotica voor grote verandering zorgen. Moeten we robots zoveel mogelijk banen laten overnemen?

Human enhancement

Bij human enhancement vragen de wetenschappers zich af in hoeverre het acceptabel moet zijn het menselijk lichaam te ‘verbeteren’. Kunnen we straks supermensen worden en wat voor gevolgen heeft dit op de samenleving? Maatschappelijk gezien kun je hierbij denken aan de kloof die ontstaat tussen mensen die de verbeteringen wel en niet kunnen betalen.

Cover van het Amerikaanse tijdschrift Time in 2011: het idee dat de mens door technologie binnenkort onsterfelijk zal worden speelt al jaren.

Menselijke genetica

Menselijke genetica is een tak van human enhancement, speciaal gericht op het beïnvloeden van ons nageslacht. Met bijvoorbeeld de CRISPR-methode kunnen bepaalde ziektes als HIV permanent uit het DNA worden geknipt, waardoor ze zelfs in toekomstige generaties niet meer voorkomen.

Maar hoever moeten we vanaf hier nog gaan? Wat mag er straks allemaal niet meer voorkomen? En in hoeverre mogen ouders over de eigenschappen van hun kind, zoals geslacht of haarkleur, beslissen voor het geboren is?

Universele codes en richtlijnen

Over al deze zaken zal niet zuiver filosofisch worden nagedacht. Er moeten praktische codes, richtlijnen en wetten worden opgesteld om de nieuwe technologieën te reguleren.

Een hypothetisch voorbeeld is te vinden in kunstmatige intelligentie-systemen: er zouden regels en wetten kunnen komen die aangeven wat zo’n systeem wel en niet mag kunnen. Maar ook aan de gebruikerskant kunnen maatregelen worden ontwikkeld. Brey noemt de mogelijkheid van een ‘rijbewijs’ voor gebruikers van bepaalde robots of systemen. Alleen mensen die er verstand van hebben mogen het dan gebruiken.

In een bredere zin moeten er richtlijnen opgesteld worden over de ethische kant die we op willen wat betreft deze technieken. Bijvoorbeeld bij onderzoek: op dit moment besluiten ethische commissies of een onderzoek verantwoord is of niet. In dit project zal bekeken worden hoe deze commissies onderzoeken moeten gaan beoordelen.

Internationale samenwerking

Het project is een door de Europese Unie gefinancierd project, opgezet om haar van advies te dienen over deze kwesties. Dit betekent echter niet dat dit advies binnen de grenzen van Europa zal blijven. Brey heeft goede hoop op een brede internationale samenwerking.

“Natuurlijk krijg je niet in elk land exact hetzelfde beleid, maar als de organisaties die erover gaan, zoals de Verenigde Naties en de World Health Organisation, dezelfde richtlijnen aanhouden, komt die internationale samenwerking er wel.”