Wetenschap & Techniek

Psychologisch vaccin tegen nep-nieuws

foto: pixabay.comfoto: pixabay.com
  1. Nieuwschevron right
  2. Psychologisch vaccin tegen nep-nieuws

Het afgelopen jaar hoorden we veel nep-nieuws. Enkele voorbeelden: de paus zou Donald Trump steunen en Hillary Clinton zou wapens hebben verkocht aan terreurgroep IS. Dit nep-nieuws werd door miljoenen mensen op Facebook gedeeld. Volgens een internationale groep psychologen onder leiding van de Nederlander Sander van der Linden van de Universiteit van Cambridge kan een psychologisch ‘vaccin’ beschermen tegen nep-nieuws.

Zo’n vaccin is een waarschuwing die mensen vertelt welke misleidende tactieken worden gebruikt om nep-nieuws te creëren. De psychologen publiceerden hun onderzoek deze week in het tijdschrift Global Challenges. De onderzoekers hebben zich gericht op nep-nieuws op het terrein van klimaatverandering. Zo staat er in het Oregon Global Warming Petition Project dat menselijke CO2-uitstoot geen klimaatverandering veroorzaakt en dat de petitie is ondertekend door 31.487 Amerikaanse wetenschappers.

Van der Linden en zijn collega’s gebruikten een groep van ruim 2.100 Amerikaanse proefpersonen, zowel mannen als vrouwen, verdeeld over alle leeftijden en over verschillende politieke voorkeuren (democratisch, republikeins of onafhankelijk). Eerst werd de proefpersonen gevraagd hoe ze dachten over klimaatverandering. Vervolgens onderzochten de psychologen wat het lezen van een echt of een nep-nieuwsbericht deed met hun basisidee over klimaatverandering.

Betrouwbaar of nep-nieuws?

De eerste groep proefpersonen kreeg een betrouwbaar bericht te lezen dat meldde dat 97% van de klimaatwetenschappers het eens is over door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Bij deze groep steeg het geloof in door de mens veroorzaakte klimaatverandering met gemiddeld 20% ten opzichte van hun individuele basisniveau.

Een tweede groep kreeg alleen nep-nieuws te lezen: “Er bestaat geen consensus onder wetenschappers dat de mens klimaatverandering veroorzaakt. Hier is een petitie die door 31.487 Amerikaanse wetenschappers is ondertekend.” Bij deze groep daalde het geloof in klimaatverandering met 9%.

Een derde groep kreeg eerst het echte nieuws te lezen en daarna het nep-nieuws. Bij deze groep neutraliseerde de twee nieuwsberichten elkaar: de steun voor het aanvaarden van klimaatverandering werd volledig teniet gedaan door het nep-nieuws. Er was niets veranderd aan wat mensen al dachten vóór het experiment.

Disclaimers moeten de goocheltrucs achter nep-nieuws onthullen

Maar wat gebeurt er nu wanneer mensen een psychologisch vaccin krijgen toegediend terwijl ze het betrouwbare nieuws lezen en daarna het nep-nieuws te lezen krijgen? De onderzoekers testten twee soorten psychologische vaccins. Een algemeen vaccin bestond uit de volgende disclaimer: “Sommige politiek gemotiveerde groepen gebruiken misleidende tactieken om het publiek te overtuigen dat er er onder wetenschappers geen overeenstemming bestaat.”

Bij het specifieke vaccin werd meer uitgelegd over een van de misleidende tactieken. De onderzoekers gebruikte dit specifieke vaccin: “De petitie die stelt dat er geen consensus onder wetenschappers bestaat, bevat nep-ondertekeningen van onder andere Charles Darwin en leden van de Spice Girls. Minder dan 1% van de ondertekenaars heeft een achtergrond in de klimaatwetenschap.”

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

Ster advertentie
Ster advertentie