Miljarden spullen heeft de mensheid tot nu toe gemaakt, en dat heeft gevolgen

Verdeel je dit over het hele aardoppervlak, dan drukt op elke vierkante meter vijftig kilogram door mensenhand gemaakt ‘spul’. Platgedrukt levert dat een spullenlaag op van vele centimeters dik die de aarde omringt.

De achtergrond van het onderzoek is de vraag hoeveel invloed de mens heeft op planeet aarde. Biologen kijken dan naar fenomenen als ontbossing en het verdwijnen van biodiversiteit. Klimatologen kijken bijvoorbeeld naar de toename van de CO₂-concentratie in de atmosfeer. En deze groep geologen vroeg zich af hoeveel spullen mensen ooit hebben gemaakt. Veel van die spullen komen op een of andere manier ooit weer in het aardoppervlak terecht, waardoor ze weer onderdeel worden van de geologie.

Bennie Mols vertelde over dit onderwerp bij De Ochtend:

Analoog aan natuurlijke domeinen zoals de biosfeer en de atmosfeer definiëren de geologen de ‘technosfeer’. Tot de technosfeer behoort echt alles wat ooit in materiële zin door mensen is gemaakt: gebouwen, vliegvelden, wegen, auto’s, boeken, computers, mobiele telefoons, tv’s etcetera.

Aarde wordt niet zwaarder

De geologen vroegen zich af hoe groot en hoe divers de technosfeer is vergeleken met de biosfeer. Natuurlijk is dat een beetje appels met peren vergelijken, maar toch geeft het enig gevoel voor de impact van de mens op het systeem aarde. Zo is de schatting van dertig biljoen ton geproduceerde ‘spullen’ maar liefst honderdduizend maal zoveel als de massa van alle mensen die momenteel op aarde wonen.

Overigens wordt de aarde door al die spullen niet zwaarder, want die spullen worden gemaakt door grondstoffen aan de aarde te onttrekken.

Vervolgens verplaatsten de geologen zich in een paleontoloog die in de verre toekomst fossielen bestudeert. Stel dat zo’n paleontoloog over een miljoen jaar gaat graven in de aarde, wat vindt hij dan terug van al onze spullen?

Waarschijnlijk veel. Een groot verschil tussen de biosfeer en de technosfeer is dat de technosfeer heel slecht is in het recyclen van zijn eigen materialen, kijk maar naar alle afvalbergen die zich ophopen. Wij kunnen nu oude munten, zwaarden en porseleinen borden van eeuwen geleden opgraven. De paleontoloog van de toekomst vindt waarschijnlijk veel fossielen van onze spullen van nu terug: delen van computers, mobiele telefoons etcetera. Onderzoekers noemen dit ‘technofossielen’.

Technosfeer diverser dan biosfeer

Hoe divers zijn dan die technofossielen? Net zoals fossielen van dieren en planten gekarakteriseerd worden op basis van vorm, afmetingen, structuur etcetera, zo hebben de onderzoekers dat ook geprobeerd met technofossielen. Neem bijvoorbeeld boeken. Sinds de uitvinding van de boekdrukkunst zijn ongeveer 130 miljoen titels gedrukt (en van elke titel dus een bepaalde oplage). Ruwweg zou je kunnen zeggen dat elke titel een eigen karakter heeft qua afmetingen, vorm en textuur. Vandaar dat de onderzoekers die 130 miljoen als een schatting nemen voor het aantal soorten technofossiele boeken.

Op basis van dit soort schattingen berekenden de geologen dat het totale aantal soorten technofossielen enkele miljarden moet bedragen. Dat is meer dan het aantal nog levende soorten in de biosfeer. In een periode van tienduizenden jaren heeft de technologische evolutie als het ware een grotere soortenrijkdom geproduceerd dan de biologische evolutie in honderden miljoenen jaren.

Op de achtergrond van het onderzoek naar de technosfeer speelt trouwens de al jaren lopende discussie onder geologen of het zogeheten Anthropoceen − nu nog informeel gebruikt voor het tijdperk waarin de mens een onuitwisbaar stempel op aarde heeft gedrukt − een officieel geologisch tijdperk moet worden, zoals het Holoceen of het Pleistoceen. Daarover is nog steeds geen beslissing genomen.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van de De Kennis van Nu (NTR).