Hoe Lyme zich verstopt in je lichaam

Borrelia burgdorferi, de veroorzaker van de ziekte van Lyme, drijft menigeen tot wanhoop. Een niet op tijd behandelde infectie met de bacterie kan uitmonden in een slepend ziekteproces. De bacterie kan zich namelijk schuilhouden in de krochten van het lichaam (vooral in hart, gewrichten en zenuwstelsel) die moeilijk te bereiken zijn voor antibiotica, om na een periode van sluimering weer ongenadig toe te slaan. Hoe de bacterie daar terechtkomt, vaak ver van de plek waar ze het lichaam binnendrong, is onduidelijk.

Stormbaan

De verspreiding van de ziekteverwekker gaat via de bloedstroom. Dat is een flinke prestatie, want hiervoor moet ze voorkomen dat ze wordt meegesleurd door de stroming en bovendien stroomopwaarts kunnen bewegen. Hoe de bacterie dat doet, ontdekte een groep Amerikaanse en Canadese wetenschappers. Ze publiceren hun bevindingen vandaag in Cell Reports.

In hun lab bootsten de onderzoekers een bloedstroom na. Ze pompten een vloeistof door een bakje dat ze met menselijke endotheelcellen (de cellen aan de binnenkant van onze bloedvatwanden) hadden bekleed en volgden in real-time de bewegingen van bacteriën door deze kleine stormbaan.

De bacterie blijkt eerst een soort moleculaire enterhaak aan de bloedvatcellen vast te maken. Deze enterhaak is het eiwit BBK32 en het bindt aan een receptoreiwit op de membraan van de bloedvatcel. De enterhaak zit aan een flexibel draadje vast, een zekering die de verbinding stabiliseert. Is de bacterie eenmaal verankerd, dan wordt een volgende verbinding gelegd. Hierna laat de eerste weer los. Zo verplaatst de verbinding zich naar de achterkant van het spiraalvormige eencellige lijf en beweegt de bacterie zelf stroomopwaarts.

Takken en haken weghalen

Al met al ontstaat een beeld van de bacterie als een zwemmer in een stromende rivier die naar de kant zwemt, een overhangende tak pakt, een volgende tak pakt en zich zo stroomopwaarts beweegt. Vervolgens gebruikt hij zijn benen om al watertrappelend uit het water de kant op te komen.

Nu bekend is hoe de bacterie naar z’n verstopplaats beweegt, wordt het misschien mogelijk om haar de pas af te snijden. Dat kan bijvoorbeeld door met medicijnen het bacteriële BBK32 plat te leggen. De onderzoekers willen in vervolgonderzoek ophelderen welke receptoren op de bloedvatcellen de bacterie precies vastpakt.

Verder zien ze mogelijkheden voor toepassing van hun onderzoeksmethoden om de verspreiding van andere ziekteverwekkers te onderzoeken. Bovendien gebruiken andere ellendige bacteriën ook eiwitten die op BBK32 lijken. ‘Er is nog zo veel te doen,’ zegt onderzoeker Tara Moriarty in een begeleidend schrijven, ‘we hebben alleen nog maar het uiterste puntje van de ijsberg gezien.’

Lees een uitgebreide versie van dit artikel bij De Kennis van Nu.