De leeglooppremier

Eerst even Balkenende. Voor de CDA’ers er erg in hadden, zeven jaar geleden, was hij weer lijsttrekker. De organisatie van de campagne van het CDA in 2010 was best goed. Elke dag werden er talking points gedeeld met de kandidaat-Kamerleden, die deze trouw oplepelden. Er was nagedacht over hoe de premierbonus uitgespeeld zou worden en Balkenende deed geen hele rare dingen. Maar zijn onaantastbaarheid was weg. In het Carré-debat flaterde hij met ‘u kijkt zo lief,’ er was meer gemopper dan normaal onder partijleden, er was de affaire Jack de Vries en langzaamaan verloor de campagne momentum. Het dieptepunt: onderstaande foto die op de voorpagina van de Volkskrant prijkte.

Ook teflon slijt

Bij Rutte is het nog lang niet zover, maar er gebeuren dingen in zijn campagne die we tot nu toe niet zagen bij de beste campaigner en debater van Nederland. Het is een ongrijpbaar iets. Tijdens vorige campagnes betaalde de strategie van schaarste zich uit. Rutte kwam alleen naar de essentiële debatten en zegevierde daar glorieus. Nu rekent de kiezer hem aan dat hij het ‘premiersdebat’ bij RTL liet schieten. Toen hij afgelopen weekend in Carré wel op kwam dagen overtuigde hij niet. Mede door een ongunstige loting (welkom in 2017). Maar wat vooral opvalt: Rutte is te raken, van alle kanten.

Onbetrouwbaar

Op papier klopte de strategie als een bus. Snel sorry zeggen voor de gebroken beloftes en dan vol de aanval inzetten op de PVV. Zodra die op de knieën was gedwongen, doorschakelen naar de softe partijen op links die wegkijken en onze cultuur te grabbel gooien, de grootste worden en lekker van formerenstein. Zo moet de planning er ongeveer uitgezien hebben. Maar wat Rutte en zijn team hebben onderschat, is dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat. De rasdebater die zijn tegenstanders laat twijfelen, ook als ze zeker van hun zaak zijn, komt er niet meer mee weg. Zeg ‘1000 euro’ en iedereen denkt: gebroken belofte. De integriteitskwesties en de bonnetjesaffaire zingen door in het hoofd van de kiezer.

dus komt Rutte niet meer weg met zijn vaste methoden: de tegenaanval, bluf en beslistheid. Waar in de campagne van 2010 een frontale aanval van Netwerk nog redelijk makkelijk afgeslagen werd, kwam Rutte bij Pauw en Jinek afgelopen maandag serieus in de problemen. En dat is waar zich de parallel met Balkenende opdrong. Dit gaat over de houdbaarheid van politici. Rutte heeft zijn hele politieke loopbaan lang zijn debatvaardigheden, de tegenaanval en selectiviteit als middelen ingezet. Maar in deze campagne zie je dat de oude wet dat de kiezer een kort geheugen heeft, toch echt niet opgaat. Als het over vertrouwen gaat, loopt de emmer op een gegeven moment toch over en loopt de ballon langzaam leeg.

Zwalkend

Dan slaat in een campagneteam toch de stress toe op een bepaald moment. De VVD heeft een uitstekende campagnestaf en ze maken goeie verkiezingsspotjes, maken slim gebruik van social media en reageren heel attent op hun tegenstanders. Maar de glans lijkt van hun voorman af. En omdat dingen die vroeger werkten nu niet werken, gaat de campagne zwalken. Waar de VVD begon met een sombere boodschap over verlies van identiteit - ik begrijp uw zorgen - is Rutte nu ineens een optimist. Het kan niet allebei waar zijn natuurlijk. Dat optimisme heeft hij in ieder geval wel nodig, want de campagne duurt nog een krappe week en het gaat allemaal stroever dan voorheen.

Toch denk ik dat Rutte het einde net wel haalt, gewoon vanwege zijn kwaliteit. En het bizarre is, hij kan zelfs de grootste worden, kampioen van de armoede. Het is alleen echt oppassen voor bananenschillen. Gratis tip voor zijn campagnestaf: geen t-shirts en geen potjes bier tot 15 maart.

Politiek duider Jurjen van den Bergh schuift regelmatig aan bij de Nieuws BV op NPO Radio 1