Hoe de gratis bril de prijs van brillen opdrijft

We konden één ding niet behandelen: de privacy. Het was de laatste vraag van Bouwmeester: waarom kunnen (brillen)winkels in systemen waarmee ze werken zien welke zorgverzekering je hebt? Toen ik ons item voorbereidde en rond belde, hoorde ik daar verschillende bronnen over fluisteren. Hoe zit dit nou eigenlijk en wat zijn de gevolgen?

Neuzen in persoonsgegevens

Gisteren nam ik daarom de proef op de som en ging ik naar een eigenaar van een brillenwinkel die werkt met het VECOZO-systeem. Dat is het portaal waarmee zorgverzekeraars en zorgverleners persoonsgegevens kunnen uitwisselen. Zo’n 37.000 zorgverleners zijn erop aangesloten, waaronder alle grote brillenketens.

Het werkt heel simpel. Je typt twee persoonskenmerken in, bijvoorbeeld naam en adres, en in een oogwenk krijg je inzicht in een hoop waardevolle informatie. Je naam en adres bijvoorbeeld, je geboortedatum en geslacht. Je burgerservicenummer ook. Maar ook: welke zorgverzekeringen je hebt én had lopen. Zie het schermafdrukje van mijn eigen gegevens dat ik kon maken in VECOZO.

Misbruik ligt op de loer

Dit is gevoelige informatie. In onze contacten met een zorgverzekeraar, brillenwinkeleigenaar en een zorgconsultant kwam naar voren dat dit te misbruiken is én kan leiden tot hogere zorgkosten. Zeker als er een commerciële prikkel is. En het lijkt erop dat de wetgevers hier nog veel te weinig mee bezig is.

Ten eerste kun je van bestaande klanten snel een scan maken. Welke zorgverzekering hebben ze en wat is de vergoeding? Je weet dan welk bedrag vergoedt wordt en kunt een aanbieding ‘op maat’ doen. Dit betekent in de praktijk dat de brillenwinkel een bril probeert aan te bieden die zo dicht mogelijk tegen het maximumbedrag aan zal zitten. De ene verzekeraar vergoedt immers meer dan de ander. Sommige aanbieders gaan zelfs zo ver in hun e-mails aan klanten dat ze het logo van de eigen zorgverzekeraar toevoegen. Zo lijkt het direct een betrouwbaar aanbod. Het gevolg is dat er een soort bodem in de prijs voor brillen ontstaat, terwijl de inkoopprijs in principe laag is. Kassa.

Persoonlijke aanbieding

Een firma als Specsavers speelt hier direct op in op haar website. Iedere potentiële klant krijgt een ‘persoonlijke aanbieding’ voorgeschoteld. Deze komt neer op een bril die tegen het maximumbedrag wordt gedeclareerd. Uit hun marge nemen ze vervolgens het eigen risico van de patiënt over. Zo krijg je een gratis bril of gehoorapparaat (soms zelfs twee), en de opticien incasseert het maximale bedrag.

Ten tweede kun je data combineren in de zoektocht naar nieuwe klanten. Je zoekt via sociale media op brildragers. Daarna zoek je bij die namen een adres. Zo creëer je klantprofielen. Dat is voldoende om álle persoonsgegevens in VECOZO te achterhalen. Je weet vervolgens of iemand in aanmerking komt voor een bril. Een gerichte advertentie doet het laatste werk.

Deze datamining en toegang tot gegevens komt niet alleen in de wereld van de brillen voor. In de gehele zorg wordt steeds meer gebruik gemaakt van slimme software om de opbrengsten te maximaliseren. In ziekenhuizen werken consultants die artsen adviseren met software wanneer je behandelingen moet staken of juist doorzetten voor de maximale vergoeding. Het bedrijf van de man van minister Edith Schippers is hiermee in verband gebracht. In de tandarts- en mondzorg werkt bijvoorbeeld een bedrijf als PIEN Support, waarmee een behandelaar realtime kan zien of deze werkt binnen de vergoeding van de verzekeraar of voor rekening van de patiënt. Zolang je werkt binnen de vergoeding van de verzekeraar is er geen prikkel om te minderen. En er zijn fysiotherapeuten die werken met twee tarieven: één voor de tijd waarin de zorgverzekeraar betaalt en één wanneer je zelf gaat betalen. Waarbij het tarief voor de verzekeraar natuurlijk het maximumtarief is zolang de computer aangeeft dat er nog ruimte is.

Het gevolg: de marktwerking en gebruik van data in de zorg leidt tot hogere kosten in plaats van lagere. De maximumvergoeding in combinatie met slim gebruik van data leidt in de praktijk tot cowboygedrag. Niet de optimale, maar de maximale zorg staat dan centraal. Het mag (voorlopig) allemaal, maar niemand wordt hier beter van.

Laat de volgende serie Kamervragen maar komen!

Sywert van Lienden is politiek analist en is op dinsdag, samen met Jurjen van den Bergh, te horen in de rubriek 'Kamervragen' in de Nieuws BV op NPO Radio 1.