Buitenland

Hoe is het om een podcast in oorlogsgebied op te nemen?

foto: Bureau Buitenland

Nieuws
Hoe is het om een podcast in oorlogsgebied op te nemen?

Al meer dan vijfhonderd dagen domineert de oorlog in Oekraïne de krantenkoppen. Verslaggever en podcastmaker Michiel Driebergen doet er al die tijd uitgebreid verslag van, én maakte samen met Edwin Koopman de podcast Stad in oorlog die onlangs de Zilveren Reissmicrofoon won. In een speciale uitzending van Bureau Buitenland vertellen beide makers hoe de inwoners van het Oekraïense Charkiv het, ondanks alles, toch volhouden, hoe die strijd het centrale verhaal werd van hun podcast, en hoe de serie überhaupt tot stand is gekomen.

'Een lokale oorlog, ver van ons bed'

24 februari 2022. Dat is de datum die wij doorgaans bestempelen als het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Maar eigenlijk is de oorlog al veel langer gaande; sinds 2014, toen het Oekraïense volk tijdens de Maidan-revolutie opstond tegen de Rusland-gelieerde president Viktor Janoekovytsj, en Rusland –als reactie op zijn aftreden – de Oekraïense Krim binnentrok en veroverde. Ook in de Donbas brak er geweld uit: separatisten begonnen zich te verzetten tegen de Oekraïense regering en kregen daarbij steun vanuit het Kremlin.

Michiel Driebergen deed ook toen al verslag van het conflict. "Er was initieel wel aandacht voor, in 2014 – in 2015 ook wel – maar daarna kwamen er toch wel echt moeilijke jaren," vertelt Driebergen. "We wisten wel dat er een oorlog aan de gang was met z'n allen, maar dat bleef toch een regionale oorlog. Een lokale oorlog, ver van ons bed, ver van ons huis." De interesse in de oorlog verzwakte in het Westen, met enkel nog een korte opleving ten tijde van de ramp met vlucht MH17, maar daarna "verslonsde de aandacht alweer snel," aldus Driebergen.

Zitten mensen de hele dag in een schuilkelder? Is er nog iets open? Dat vroeg ik me echt af.
Podcastmaker Edwin Koopman

Het gewone leven in Charkiv

Tegenwoordig halen verhalen over de oorlog dagelijks het nieuws. Van een verslonsde aandacht is geen sprake meer. Maar dat betekent niet dat het hele leve in Oekraïne eruitziet als de beelden die ons in het Westen dagelijks bereiken, zeker niet in steden ver weg van het front – zoals inmiddels ook Charkiv. "Charkiv was geen Bachmoet waar de bommen continu maar bleven vallen," vertelt Driebergen. "Er waren wel bommen. Er was ook een luchtalarm, maar in Charkiv vind je niet per se de meest schrijnende verhalen van de oorlog."

Dat gegeven was volgens Driebergen juist dé uitdaging bij het maken van de podcast: "Je moet dan opzoek naar de diepere laag, en naar dat gewone leven dat weer langzaam op gang aan het komen was toen wij die podcast maakten. We hebben onszelf juist uitgedaagd om het gewone leven te laten horen; om te laten horen hoe die stad eigenlijk alweer aan het opkrabbelen was."

Trailer Stad in oorlog

'Dat is echt overleven'

Medemaker Edwin Koopman beaamt het verhaal van Driebergen. "Ik vroeg mezelf ook af hoe dat zou gaan," legt hij uit. "Zitten mensen in zo'n stad de hele dag in een schuilkelder en gaan ze af en toe even snel ergens boodschappen doen? Is er nog iets open? Is er nog een café waar ze ‘s avonds heen gaan? Rennen ze meteen snel weg als er een luchtalarm is? Dat soort dingen vroeg me echt af."

Koopman ontdekte dat het antwoord op die vragen deels 'ja' was. "Maar ik zag eigenlijk vooral hoe men probeert om gewoon te leven zoals ze voorheen ook leefden. Dat doen ze door juist die dingetjes te doen die houvast geven. Die hoop geven dat het leven gewoon doorgaat: het ophangen van lichtjes met kerstmis, het bijhouden van de plantsoenen, het opruimen van de rotzooi – ook meteen na het vallen van een bom. Dat is echt overleven. Niet in de schuilkelder zitten, maar het dagelijks leven opzoeken. Voor mij was dat een totale eye-opener."

Lees ook

De generatie die alles heeft gezien danst de zorgen weg

Speciale uitzending 'Stad in oorlog': hoe nu verder met Charkiv?

In een speciale uitzending van Bureau Buitenland is de hele podcastserie Stad in oorlog: Charkiv één jaar onder vuur te horen. Voorafgaand aan de uitzending gaat Chris Kijne in gesprek met makers Michiel Driebergen en Edwin Koopman over de totstandkoming van deze serie. Na afloop gaat Chris Kijne opnieuw in gesprek met maker Michiel Driebergen, dit keer vergezeld door stedenbouwkundige Fulco Treffers om te praten over de toekomst van de stad wanneer de oorlog eenmaal voorbij is.

Luister de uitzending in zijn geheel terug, hier op de website van NPO Radio 1, of luister de twee extra gesprekken met makers Michiel Driebergen, Edwin Koopman en stedenbouwkundige Fulco Treffers terug in de podcast feed van Bureau Buitenland of Stad in oorlog.