Grote veranderingen in de landbouwsector: 'Er zijn wel wat tranen geweest'

Zijn boerderij met 75 melk- en kalfkoeien en 45 stuks jongvee is een echt familiebedrijf. Zijn zoon wil de zaak graag overnemen en zijn vader komt nog dagelijks langs om te helpen. "Dit raakt je vrouw en je kinderen, maar ook je vader en je moeder. Er zijn wel wat tranen geweest, en we zijn wel boos geweest", zegt hij.

Het is bijna twee jaar geleden dat het eerste stikstofkaartje verscheen waarop Niels zag dat hij voor een reductie van 95 procent moest zorgen, maar duidelijkheid heeft hij nog steeds niet. "Je wilt weten of je hier kan blijven boeren, ja of nee," leg hij uit. "En dan wil je natuurlijk ook weten hoe dat kan, maar je wilt ook heel graag vanuit de overheid een perspectief hebben. Dus áls wij hier kunnen blijven boeren, hoe ziet dat er dan uit. Niet over één of twee jaar, maar hoe ziet dat er voor de komende 10 of 15 jaar uit?" Dat perspectief ontbreekt nu nog.

De gemeenschapsboerderij

Herenboeren is een vergelijkbaar concept. Deze lokale coöperatie in Breda wordt gerund door 200 huishoudens die mede-eigenaar zijn van de boerderij en een boer in dienst hebben. Elke week kunnen zij een volle tas eten van het land komen halen en helpen ze de boer met het bewerken van het land en het oogsten.

"Sowieso is het duurzaam: we gebruiken geen bestrijdingsmiddelen, geen kunstmest..." vertelt Gertjan Endedijk, mede-eigenaar van het erf in Breda en voorzitter van het bestuur van Herenboeren. "We zorgen ervoor dat op het land de natuur weer de kans krijgt, dat zien we ook al nu gebeuren. Ik zie gewoon vogels weer terugkeren die daarvoor, toen dit een aardbeienkwekerij was, er minder of nauwelijks waren," vertelt Gertjan.

Bijna geen stikstof

Bij zowel de Herenboerderij in Breda als de regeneratieve boerderij van Jaap en Niels in Empe staat stikstof niet op het zorgenlijstje door de lage uitstoot. Maar zorgen over de sector zijn er wel. "Ik denk echt - en daar is Herenboeren een voorbeeld van - dat we op een andere manier landbouw moeten gaan bedrijven. Dat kan op verschillende manieren. Maar op deze manier doorgaan kan niet, want dat is gewoon niet meer houdbaar", vindt Gertjan Endedijk.

Regeneratieve boer Jaap Fris sluit zich daarbij aan: "Ik denk dat het een illusie is om te denken dat elke boerderij in Nederland straks een gemeenschapsboerderij is. Dat gaan we denk ik niet redden. Maar ik denk dat de sleutel ligt bij dat mensen zich weer gaan verbinden met boeren, en andersom." Samenwerking staat hoog in het vaandel. Jaap ziet de boerderijwinkel in de toekomst dan ook als een soort buurtsuper.

Ook melkveehouder Niels Wassenaar vindt dat er iets moet veranderen. "Je moet in mijn optiek gewoon met elkaar eerst eens inventariseren wat er in een gebied speelt, wat daar is, en wat de mogelijkheden zijn." Daarvoor is het belangrijk dat verschillende partijen met elkaar in gesprek gaan, zodat er duidelijkheid wordt geschept. "Perspectief voor die agrarische sector voor de lange termijn, dat moet gewoon duidelijk worden."