Meer lezen, minder afleiding

Het ligt niet aan de boeken hoor, het ligt aan ons. Voor veel mensen is lezen een strijd geworden: ik zou wel meer willen lezen, maar etcetera. Meer boeken lezen is voor veel mensen zelfs een voornemen. Maar aan een boek beginnen voelt als een opgave, en een boek uitlezen voelt als een overwinning. Waarvan winnen we dan precies?

Vechten tegen je hersenen

Van onszelf. Van onze drang om afgeleid te worden. Het is niets nieuws om social media en mobiele telefoons overal de schuld van te geven, maar het zou een verklaring kunnen zijn. Bovendien is er wellicht geen sprake van schuld, want op onze telefoons lezen we heel de dag door, maar dan slechts kleine hapjes tekst. Je concentreren op lange teksten, waar boeken om bekend staan, wordt daardoor steeds moelijker. Waarom zou je een hoofdstuk uit een boek lezen, als je op je iPad in hetzelfde woordenaantal vier nieuwsberichten, vijftig tweets en drie status-updates kunt lezen?

In 2011 schreef de Amerikaanse schrijver Nicolas Carr een longread voor The Atlantic getiteld Is Google Making Us Stupid?: What the internet is doing to our brains (later uitgebreid tot het boek The Shallows). In dat artikel merkte hij op dat het internet zijn manier van denken en lezen aan het veranderen was: “Ik denk niet meer zoals ik vroeger dacht. Ik voel het het sterkst wanneer ik lees. Mezelf in een boek of een lang artikel verdiepen was vroeger makkelijk. Mijn hoofd ging in het verhaal op en ik kon uren door lange stukken proza wandelen. Nu verslapt mijn concentratie vaak na twee of drie pagina’s. Ik word onrustig, raak de draad kwijt of zoek naar iets anders om te doen. Ik heb altijd het gevoel dat ik mijn hersenen terug naar de tekst moet slepen.”

Herkenbaar? Toch wordt er nog altijd gelezen en worden boeken nog steeds verkocht. Soms zelfs in groten getale. Het CPNB maakte gisteren bekend dat Judas van Astrid Holleeder het bestverkochte Nederlandse boek van 2016 was. “Toen het uitkwam waren veel boekhandelaren verbaasd over het feit dat er mensen in de winkel kwamen die ze nooit eerder zagen”, zei uitgever Oscar van Gelderen vanmiddag in het NPO Radio 1-programma De Nieuws BV.

Dus mensen willen wel lezen en bestsellers bestaan nog. Maar wat opvalt is dat het niet per se de mooiste of indrukwekkendste boeken zijn die op de bestsellerlijsten komen, maar eerder de sensationeelste, de boeken waarover veel gepraat wordt. En ja, de boeken waar het in de social media over gaat. Meepraat-boeken. Mensen willen best lezen, maar ze zijn bang om te ver verwijderd te raken van de tijdsgeest. Eén oog zit in het boek en het andere is gericht op de Twitter-timeline.

Angst voor eenzaamheid

Essayist Gijsbert van der Wal schreef over deze angst in zijn boek Wijd open ogen (2012): “Als het goed is, trekt zo’n boek je los van de rest van de wereld. Lekker weg in eigen hoofd. Dat is een wonderbaarlijke sensatie, maar een hoofd dat er niet (meer) aan gewend is kan erdoor ontregeld raken en vindt dat misschien níet alleen maar lekker. Er is niemand bij je. Je reist alleen en aan het thuisfront weet geen mens waar je bent. Wat dat betreft is lezen echt het tegenovergestelde van pingen, whatsappen, facebooken en twitteren. Je staat even níet in contact met je vrienden en kennissen. Je staat, zo zweverig als het klinken mag, in contact met jezelf. Wat je leest dringt tot je brein door en roept daar associaties en herinneringen op die alleen van jou zijn. Je moet maar durven.”

“Van lezen word je een beter mens”, zei schrijver Ronald Giphart vanmiddag in De Nieuws BV over het nut van lezen. “We zijn sociale wezens, we hebben moeite met het omgaan met anderen. Maar door te lezen in romans kun je proefdraaien, en als je dat veel doet word je empathischer, vriendelijker en warmer.”

Misschien staat IJsland daarom wel, met tien boeken per lezer per jaar, op de eerste plaats van de landenlijst. Daar willen ze warmer worden. Maar wij kunnen het ook. Eerst maar eens de mobieltjes op stil, de laptops dicht en de computers uit. Verdwijn eens in een andere wereld, als je durft. De echte wereld draait heus wel door. O ja, televisies ook uit.