Twintig jaar Leidsche Rijn; de grootste Vinex-wijk van Nederland

Hoewel Vinex-wijken - of die eerdere groeikernen uit de jaren 70 – al tientallen jaren worden gebouwd in Nederland, is de discussie over de vorm en wenselijkheid ervan nog steeds actueel. Tracy Metz, journalist en auteur over urban issues: “Er is veel kritiek op de hele Vinex-operatie geweest. Het zijn enorme huizenzeeën met nogal een monocultuur: wonen.” Er is weinig vertier in de Vinex-wijk behalve een speeltuin voor de kinderen.

Nieuwe getto's

Tweede Kamerlid en oud-wethouder Adri Duivesteijn noemde de Vinex-wijken ooit de nieuwe getto’s, omdat het allemaal meer van hetzelfde is. Er is weinig afwisseling met ander gebruik, - bijvoorbeeld aan huis werken - er zijn weinig voorzieningen. Daarbij is de dichtstbijzijnde stad toch altijd een behoorlijk eind fietsen. In de longread ‘Groeten uit Vinexland’ wordt Leidsche Rijn vergeleken met een hotel, waar mensen alleen komen “om te slapen en bij te komen van hun activiteiten elders in het land.”

Kiezen voor een Vinex

Waarom kiest men dan nog steeds in groten getale voor een Vinex? Metz: “Voor veel mensen is het gewoon een pragmatische beslissing. Veel keuze heb je ook niet in Nederland. Er is veel vraag naar groene en rustige woonomgeving, vooral voor jonge gezinnen.”

Inmiddels telt Nederland 81 Vinex-locaties in 56 gemeenten en wonen er ongeveer achthonderdduizend mensen. De bekendste zijn Stadshagen bij Zwolle, Leidsche Rijn bij Utrecht en IJburg bij Amsterdam. De wijken liggen bewust buiten de stad, voornamelijk in de Randstad.

Hoge welvaart

Het welvaartsniveau is relatief hoog in de Vinex. Het aantal koopwoningen is hoog, namelijk twee op de drie. In de steden is dat niet eens de helft. Eendere van de huishoudens valt in de hoogste inkomensgroep en dat is tweemaal zo veel als in de steden.

VINEX is de afkorting van de Vierde Nota Extra uit 1991. Dat was een nota in de lange overheidstraditie van grote ingrepen in de ruimtelijke ordening van Nederland. Metz: “Later zou blijken dat die de laatste in zijn soort was. We geloven tegenwoordig niet meer zo in dat soort masterplannen van bovenaf.”

Monotone huizenzeeën

Volgens Metz is het zaak om lessen te trekken voor de toekomst. De komende tien jaar zijn er opnieuw bijna een miljoen woningen nodig. Metz: “We moeten het anders doen dan toen, want tegenwoordig willen veel meer mensen in de stad wonen. Dat zal niet allemaal binnen de bestaande steden passen, dus moeten we een oplossing verzinnen om de steden uit te breiden zonder dat het monotone huizenzeeën worden.”